Ресейде соңғы айларда ұлттық және діни негіздегі қылмыстардың күрт көбеюі ерекше алаңдатарлық сипат алып отыр.
Ксенофобиялық көзқарастарды ұстанушылардың қатары барған сайын жастар, тіпті балалармен толығуда. Бұл жеккөрушіліктің енді кездейсоқ құбылыс болмай, мектеп ортасында, әлеуметтік желілерде және жалпы ақпараттық кеңістікте қалыптасқан мінез-құлық үлгісіне айналғанын көрсетеді. Баланың ұлттық белгі бойынша зорлық-зомбылықты қалыпты деп қабылдауы қоғамның базалық қорғаныс тетіктерінен айырылғанын аңғартады, деп жазды 1news.az басылымы.
Мәскеу облысында тәжік баланың өлтірілуі осы үдерістің қатал символына айналды. Бұл жекелеген оқиға емес, этникалық тиесілікті араздыққа сылтау ететін ахуалдың тікелей салдары. Қылмыстың мектепте жасалуы – жағдайдың ерекше цинизмі. Мектеп қауіпсіздік пен құндылықтар қалыптасатын орта болуы тиіс еді. Бұл ксенофобияның келер ұрпақтың дүниетанымы қалыптасатын кеңістікке дейін еніп кеткенін айқын көрсетеді.
Мұндай қылмыстар вакуумда пайда болмайды. Жастар «өзгелерге» деген қатынастың риторикасы мен үлгілерін ересектерден – теледидардан, шенеуніктердің мәлімдемелерінен, қоғамдық пікірталастардан алады. Ақпараттық кеңістікте «демографиялық қауіп», «жат элементтер», қалаларды «тазарту» қажеттігі туралы тезистер жүйелі түрде айтылған кезде, бұл агрессияның рұқсат етілген белгісі ретінде қабылданады. Жасөспірімдер үшін мұндай риторика зорлық-зомбылықты моральдық тұрғыдан ақтауға айналып, нақты әлеуметтік мәселелерді «біз – олар» деген қарапайым формуламен алмастырады.
Осы аяда мемлекеттік саясаттың қауіпті ығысуы айқын көріне бастады: көші-қонды реттеуден ксенофобияны іс жүзінде заңдастыруға дейін. Бұрын экстремистік саналған ұрандар бүгінде бүркемеленген түрде шенеуніктердің, күштік құрылым өкілдерінің, заң шығарушылардың аузынан естілуде. Көрсетілімдік рейдтер, қорлайтын тәжірибелер, мигранттар «қалаларды шамадан тыс толтырды» деген пайымдар дегуманизацияны қалыпты нормаға айналдырады.
Тәжікстан Сыртқы істер министрлігінің қылмыстың себебі ретінде ұлттық өшпенділікті ашық көрсетуі трагедияның халықаралық резонансын айқындады. Қаза тапқан балада Ресей азаматтығының болуы ксенофобиялық саясат тек «уақытша мигранттарға» ғана бағытталған деген тезисті жоққа шығарады. Іс жүзінде шығу тегі немесе діні «мемлекетқұраушы көпшілік» туралы түсінікке сай келмейтін Ресей азаматтарының өзі қауіп астында қалып отыр.
Заңнамалық өзгерістер бұл үрдісті одан әрі бекіте түсуде. ІІМ өкілеттіктерінің кеңеюі, депортацияны жеңілдету, алынған азаматтықтан айыру тәжірибесі құқықтық қорғалушылық қағидатын әлсіретеді. Қалыптасқан репрессиялық механизм әмбебап: бүгін мигранттарға қарсы қолданылса, ертең кез келген «ыңғайсыз» топқа бағытталуы мүмкін.
Бұл үдерісте білім беру және діни институттардың қатысуы да ерекше алаңдатады. Сыныптардағы шетелдік балалар санын шектеу жөніндегі ұсынымдар сегрегацияны іс жүзінде заңдастырса, «жат ықпал» туралы діни иерархтардың мәлімдемелері тұрмыстық өшпенділікке моральдық ақтау береді. Соның нәтижесінде ксенофобия институционалдық қолдауға ие болады.
Бұл жағдайда ең осал топ тек мигранттар ғана емес, Ресейдің орыс емес халықтарының өкілдері болып табылатын миллиондаған азаматтар.
Қосымша фактор ретінде Украинадағы соғыстың жалғасуы көрініс табады. Тірі күштің өткір тапшылығы билікті мигранттар мен орыс емес азаматтарды қысым мен бопсалау құралы ретінде пайдалануға итермелеп, жатсынуды күшейтіп, мемлекетке деген сенімді одан әрі әлсіретеді.
Ішкі жауларды іздеуге және шовинизмді өршітуге негізделген саясат қысқа мерзімде жүйелік проблемалардан назарды басқаға аударуы мүмкін. Алайда ұзақ мерзімді перспективада ол әлеуметтік тіннің ыдырауына және зорлық-зомбылықтың өсуіне әкеледі. Шығу тегі мен сеніміне қарай кемсітуді қалыпты құбылысқа айналдырған мемлекет түптің-түбінде өзі жасаған механизмдердің бүкіл қоғамға қарсы жұмыс істей бастайтынымен бетпе-бет келеді.