📅 2024–2025 жылдардағы Астана қаласы Алматы ауданының мемлекеттік сатып алулары: алаңдатарлық сараптама.
Ашық деректерге негізделген талдау 2024–2025 жылдары Астана қаласы Алматы ауданының мемлекеттік сатып алуларында алаңдатарлық үрдістер бар екенін көрсетті. Бюджет қаражатын тиімді пайдалану мәселесі тұрғындар мен сарапшылар тарапынан барған сайын көп сұрақ тудыруда.
Астана қаласының «Алматы» ауданы бойынша көркейту, тазалау және жарықтандыруға бөлінген қаржы миллиардтаған теңгеге жеткен. Алайда Астана бойынша мемлекеттік сатып алуларды зерттеу бұл үлкен сомалардың артында елеулі мәселелер жатқанын көрсетіп отыр.
Бұл жағдайға ерекше жауапкершілік жүктелетін тұлға — 2023 жылдың желтоқсанында аудан әкімі болып тағайындалған Тәуекелов Рүстем Серікұлы. Ашықтық пен тиімділікке ұмтылыс туралы жария мәлімдемелеріне қарамастан, сатып алуларға жасалған талдау әзірге нақты өзгерістер байқалмайтынын көрсетеді.
📊 Шығындардың жалпы көрінісі
Соңғы айларда «Алматы» ауданының әкімдігі мынадай негізгі бағыттар бойынша сатып алулар жүргізген:
- Аумақты санитарлық тазалау;
- Көгалдандыру және жасыл желектерді күтіп ұстау;
- Аулаішілік жарықтандыру;
- Декоративті жарық орнату;
- Аумақты абаттандыру және ағымдағы жөндеу.
Көптеген сатып алу рәсімдері талаптардың өзгертілуімен, жойылуымен немесе бір ғана жеткізушіден алу әдісімен жүзеге асқан.
🚨 Алматы ауданындағы сатып алулардағы алаңдатарлық белгілер
1. Жарамсыз тендерлер легі
«Алматы» ауданындағы әр үшінші ірі тендер жарамсыз деп танылған.
Мысал: Аулаішілік жарықтандыруды күтіп ұстау бойынша 225 млн теңгелік жұмыс бірнеше рет жарияланып, кейін тоқтатылған.
Факт: «Мемлекеттік сатып алу туралы» заңға сәйкес, екі рет сәтсіз өткен тендерден кейін шартты бір көзден жасауға болады. Бұл бәсекелестікті төмендетіп, бюджет қаражатының тиімсіз жұмсалу қаупін арттырады.
2. Бәсекесіз қайталанатын мердігерлер
Тұрақты жеңімпаздардың қатарында:
- «Астана-Зеленстрой» ЖШС — 5,7 млрд ₸;
- «Жасыл қала-Астана» ЖШС — 1 млрд ₸ астам;
- «СК Зерен-Эксклюзив» ЖШС — 400 млн ₸ астам.
Қызықты дерек: осы компаниялар тек «Алматы» ауданында ғана емес, елорданың басқа аудандарында да жиі жеңімпаз атанады. Бұл әкімшілік ресурстардың ықтимал пайдаланылуын білдіруі мүмкін.
3. Типтік қызметтерге жоғары бағалар
- Бір кварталды тазалау – 200–230 млн теңге;
- Көшелердің бір бөлігін санитарлық тазалау – 700 млн теңгеге дейін;
- Бір контейнерлік алаңды абаттандыру – 35 млн теңге.
Салыстыру: Шымкент пен Қарағандыда осындай жұмыстар 30–50% арзан.
4. Сатып алуларды күмәнді түрде бөлшектеу
Картридждер, кеңсе тауарлары және басқа да материалдарды сатып алуға байланысты 20-дан астам ұсақ тендер тіркелген.
Факт: сатып алуларды осылайша бөлшектеу — ашық конкурстардан жалтару үшін жиі қолданылатын әдіс. Бұл әдіс адал бәсекенің принциптерін бұзады.
🧩 Негізгі мердігерлер мен келісімшарт сомалары
| Мердігер | Жұмыс түрі | Сатып алу сомасы |
| «Астана-Зеленстрой» ЖШС | Жасыл желектерді күтіп ұстау | 5,7 млрд ₸ |
| «Жасыл қала-Астана» ЖШС | Көшелерді санитарлық тазалау | 1+ млрд ₸ |
| «СК Зерен-Эксклюзив» ЖШС | Абаттандыру және жарықтандыру | 400+ млн ₸ |
| «LED Impress Lighting» ЖШС | Декоративті жарық орнату | 275 млн ₸ |
| «Целина-Сервис» ЖШС | Санитарлық тазалау | 400+ млн ₸ |
📢 Жауапсыз ашық сұрақтар
- Неліктен тендерлердің осынша үлкен бөлігі жарамсыз деп танылады?
- Неліктен үнемі бір ғана компаниялар жеңіске жетеді?
- Келісімшарттардың бастапқы бағалары неге соншалықты жоғары?
- Неліктен ауданда нақты бәсекелестік механизмдері іске аспай жатыр?
✍️ Қорытынды: ашықтық қажет
Астана бойынша мемлекеттік сатып алуларға жасалған зерттеу заң бұзушылықтардың барын нақты растамайды. Алайда анықталған деректер «Алматы» ауданы бюджетінің шығыстарында ашықтық пен тиімділікке қатысты жүйелі қауіптердің бар екенін көрсетіп отыр.
Бұл жағдайға ерекше жауапкершілік аудан әкімі — Рүстем Серікұлы Тәуекеловке жүктеледі. Тұрғындар әрбір жұмсалған теңге қоғам игілігіне қызмет етеді деп күтуге толық құқылы.
⚡ Қалалық билікке қойылатын сұрақтар
Қалалық әкімдіктің үнсіздігі де алаңдатады. Астана қаласының әкімі Жеңіс Қасымбек елорданың аудандарындағы мемлекеттік сатып алуларға қатысты әзірге ешқандай ресми мәлімдеме жасаған жоқ.
Еске салайық: аудандық әкімдіктердің қызметін үйлестіру мен бақылау — қалалық биліктің тікелей міндеті.