Ресми деректер бойынша 2025 жылдың қаңтар-сәуір айлары аралығында Астана қаласы «Нұра» ауданының әкімі аппараты (басшысы — Ришат Уалиханұлы Тұрдыбеков) 25 миллиард теңгеден астам сомаға мемлекеттік келісімшарттар жасасқан.
Goszakup.gov.kz порталында жарияланған деректерге сәйкес, негізгі шығын бағыттары мыналарды қамтиды:
- Аулаішілік аумақтарды санитарлық тазалау,
- Көгалдандыру және жасыл желектерді күтіп-ұстау,
- Декоративтік жарықтандыру,
- Қоқыс жәшіктері мен туларға арналған тұғырларды орнату және күтіп-ұстау,
- Автобус аялдамаларын күтіп-ұстау,
- Абаттандыру.
Тендерлік құжаттамалар мен заңды тұлғалар туралы мемлекеттік ашық реестрлердегі деректерді зерделеу барысында редакция қоғамның назарын аудартатын және уәкілетті органдардың қосымша тексерісін қажет етуі мүмкін жағдайларды анықтады.
Мемлекеттік сатып алулардағы ТОП-5 ең ірі келісімшарттар (goszakup.gov.kz порталы деректері бойынша)
Жеңімпаз компания сомасы:
- Көгалдандыру «Жасыл-Жер» ЖШС 5 166 803 571 ₸
- Санитарлық тазалау (№6 учаске) «Абат сервис LTD» ЖШС 3 223 553 571 ₸
- Аудандық жарықтандыру «SAF Qurylys» ЖШС 2 559 984 226 ₸
- Санитарлық тазалау (№7 учаске) «Кемел Техсервис» ЖШС 2 450 138 392 ₸
- Абаттандыру «СК Зерен-Эксклюзив» ЖШС 803 571 428 ₸
Бір-біріне ұқсас тендерлер мен түрлі жеңімпаздар. Порталда көбінесе бір-біріне өте ұқсас қызметтер сипатталған ондаған лоттар жарияланған, әсіресе аумақтарды тазалау бойынша. Мысалы:
- Лоттар №73455337, №73456286, №73455232 бір-біріне өте ұқсас сипатталған.
- Бұл жағдай тендерлік көлемді бірнеше келісімшартқа жасанды түрде бөлуге ұқсай ма? Заң бұған тыйым салмайды, бірақ мұндай тәсілдер қоғамдық сұрақтар туындатады.
Қатысушылардың кезектесіп жеңуі
Кейбір компаниялар бірде жеңімпаз, бірде жеңілген тарап ретінде кезектесіп қатысады:
- Мысалы, «КазСпецИнжиниринг-А» ЖШС және «Комтранс сервис» ЖШС:
- Лот №73455337 – жеңімпаз «КазСпецИнжиниринг-А»
- Лот №74834969 – жеңімпаз «Комтранс сервис»
- Осындай жағдайлар «Куат и А»/«Team Art», сондай-ақ «NEW LEVEL»/«Жолқұрылыс-НС» компаниялары арасында да байқалады.
- Бұл қатысушылар арасында өзара келісім немесе байланыс бар екенін көрсетуі мүмкін бе? Мұны мемлекеттік аудит пен сыбайлас жемқорлыққа қарсы құрылымдардың анықтауы қажет.
Көп миллиондық келісімшарттардағы жас басшылар
Мысалы, «Нұра» және «Есіл» аудандарының мемлекеттік сатып алуларына қатысқан «KAIDAR GROUP» ЖШС-ін 2006 жылы туған Елюбай Аруна Жасуланқызы басқарады.
Кейбір келісімшарттарға қол қойған кезде оның жасы бар болғаны 18-де болды.
Осындай жас басшы көп миллион теңгелік жобаларды басқару үшін қажетті басқарушылық және қаржылық тәжірибеге ие ме? Бұл сұрақ жасқа емес, капиталдың шығу тегі мен міндеттемелердің орындалуының ашықтығына байланысты қарастырылуы тиіс.
Бюджет қайда жұмсалады: инфрақұрылымға ма, әлде «косметикаға» ма?
- 479 млн ₸ – ғимараттардың декоративті жарықтандыруына,
- 63 млн ₸ – туларға арналған тұғырларды орнатуға,
- 80 млн ₸ астам – көше қоқыс жәшіктеріне (бірақ бірнеше сатып алу сәтсіз аяқталған).
Сонымен бірге мектептер мен аулалар инфрақұрылымы немесе қолжетімді орта (пандустар) бойынша сатып алулар деректері іс жүзінде жоқ.
Бір көзден сатып алу
Кейбір ірі келісімшарттар (мысалы, №1 учаскеге санитарлық тазалау үшін 5,9 млрд ₸) бәсекесіз, бір көзден жасалған.
Мұндай тәжірибелер заңға қайшы емес, бірақ қайталанса — ашықтықтың жоғары деңгейін талап етеді.
Сонымен қатар, техникалық тапсырмалар бірнеше рет өзгертілген тендерлер де байқалды, бұл кейде нақты жеткізушілерге бейімделу белгілерін көрсете алады.
Ашықтықты арттыру үшін ұсыныстар
Бақылаушы және сыбайлас жемқорлыққа қарсы құрылымдарға ұсыныстар:
- Тендерге қатысушылар арасындағы өзара байланыстарды (заңды мекенжайлар, құрылтайшылар) тексеру,
- Келісімшарттарды бөлудің негізділігін талдау,
- Әсіресе бір көзден сатып алу кезінде конкурс құжаттамасына ашық сараптама жүргізу.
Әкімге ашық сұрақ
Құрметті Ришат Уалиханұлы, Сіз ауданның әкімі және бюджеттің негізгі басқарушысы ретінде қаржыландыру басымдықтарын анықтайсыз. Астана тұрғындарының сізге төмендегідей сұрақтар қоюға құқығы бар:
- Неліктен басымдық мектептер мен аулаларға емес, абаттандыру мен жарықтандыруға берілген?
- Бірнеше компания миллиардтаған теңгені жүйелі түрде игеріп отырған жағдайға әкімдік қандай баға береді?
- Біртектес қызметтерді бірнеше тендерге бөлудің қандай негіздері бар?
Редакция ескертпесі
Бұл мақала тек ашық көздерден алынған деректерге (goszakup.gov.kz порталы, заңды тұлғалар реестрі, БСН, мекенжайлар) негізделген. Біз қандай да бір заң бұзушылықтың орын алғанын растамаймыз, тек қоғам үшін маңызды сұрақтарды көтереміз. Бұл сұрақтарға жауапты уәкілетті мемлекеттік органдар беруі тиіс.