Қазақстандық блогерлерге қатысты салық дауы күн тәртібінен түсер емес. 2025 жылдың басынан бері әлеуметтік желілерде де, мемлекеттік органдар деңгейінде де бұл мәселе қызу талқыланып келеді. Мемлекеттік кірістер комитеті жариялаған сандар да елді елең еткізді — 594 блогер салықтан жалтарып, 53,3 миллиард теңге табысын жасырып қалған деген айып тағылды. Бірақ ең басты сұрақ: олардың қаншасы салықты мойындап, қанша теңгені бюджетке қайтарды?

Кім қанша төледі

Вице-премьер – Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғариннің сөзінше, алғашқы «салықтық толқынның» нәтижесінде 15 блогер мемлекетке 75 миллион теңге салық төлеген. Ал жалпы доначисление сомасы — 1,5 миллиард теңге.

«Бұл тек алғашқы нәтиже ғана. Әлі де салық органдары жұмыс істеп жатыр. Кей блогерлер салық органдарымен келісімге келіп, қарызын бөліп төлеуге өтініш берді. Бұл – процесс ұзаққа созылуы мүмкін деген сөз,» – деді Жұманғарин.

Осы 15 блогердің кімдер екені ашық айтылмады, бірақ сарапшылар арасында пікір біреу — бұл ең танымал, ең көп табыс табатын инфлюенсерлер тізімі болуы әбден мүмкін.

Блогерлер неге таңғалды?

Көп блогерлер салық төлемегенін мойындамайды. Олар өз шоттарына түскен барлық қаражатты бірдей табыс ретінде санауға қарсы. Мысалы, көлік не пәтер сатқаннан түскен ақша, қайырымдылыққа жиналған қаражат немесе туыстардан келген аударымдарды да салық органдары табыс ретінде есептеген.

«Бұл ақылға қонымсыз әдіс. Егер бәрін бірдей кіріс деп санаса, кез келген адам бір күнде миллионер болып шыға келеді. Біз коммерциялық табыс пен жеке қаражаттың айырмашылығын дәлелдеуіміз керек болды,» – дейді блогер әрі маркетолог Айгерім Елубай.

Салықтан жалтару ма, әлде салық органдарының асығыстығы ма?

Салық және қаржы қауіпсіздігі сарапшысы Дмитрий Казанцев бұл жағдайды салықтық «науқаншылдықтың» салдары деп есептейді.

«Салық органдары блогерлердің жеке карталарына түскен барлық ақшаны табыс деп санады. Олардың ішінде ата-анадан келген ақша да, көлік сатудан түскен ақша да бар. Осылайша, шынайы коммерциялық табыс пен жеке қаржы араласып кетті. Бұл – салық органдарының асығыстығы,» – дейді сарапшы.

Оның айтуынша, шын мәнінде блогерлердің басым бөлігі мұндай миллиардтаған айналым жасамайды. Өйткені жарнама беруші заңды тұлғалар үшін төлемді тікелей картаға емес, ИП немесе ТОО шотына аударған әлдеқайда тиімді.

«Егер заңды түрде жұмыс істесең, жарнама үшін төлеген ақшаңды шығысқа жазып, салықты азайта аласың. Сондықтан жарнама ақшасы тікелей картаға емес, ресми есепшотқа түседі. Яғни, блогерлердің жеке картасына түскен қаражаттың бәрі жарнамадан емес,» – деп түсіндіреді Казанцев.

Құпия тізім қалай тарады?

Блогерлер тізімі мен олардың болжамды табысы көрсетілген файл желіге тараған сәттен бастап, бұл істің саяси астары бар ма деген сұрақ туындады. Мемлекеттік кірістер комитеті мұндай тізім таратпағанын мәлімдесе де, бұл ақпараттың салық органдарынан шыққаны айдан анық.

«Бұл – өте қауіпті сигнал. Салық құпиясының осылай тарауы кез келген кәсіпкерді үрейге салады. Ертең кез келген бизнесменнің мәліметі осылай жария болса, бұл мемлекетке деген сенімге үлкен соққы болады,» – дейді заңгер Нұркен Шарипов.

Журналистік сауал бойынша Ішкі істер министрлігі де қызметтік тексеру бастағанын растады.

Блогерлерге қылмыстық іс қозғалуы мүмкін бе?

Бұл сұрақ та қоғамда қызу талқыланып жатыр. Қаржы мониторингі агенттігі төрағасының орынбасары Жеңіс Елемесов әзірге бұл даудың тек әкімшілік деңгейде екенін айтады.

«Егер блогерлер салықты толық өтесе, ешқандай қылмыстық іс қозғалмайды. Бірақ қасақана жасырылған ірі көлемдегі табыс анықталса, қылмыстық жауапкершілік мәселесі де қаралуы мүмкін,» – дейді ол.

Блогерлердің шынайы табысы қандай?

Ресми мәлімет бойынша: 

🔹 594 блогердің жасырған табысы — 53,3 миллиард теңге; 

🔹 Кейбір блогерлерге есептелген қосымша салық — 300 миллион теңгеден асты; 

🔹 Бұл блогерлердің жылдық айналымы кемінде 1 миллиард теңге деген сөз.

Жаңа ереже келе ме?

Бұл оқиға қазақстандық блогерлерге бір маңызды сабақ берді — салық органдары оларды енді жай ғана контент жасаушы емес, бизнес субъектілері ретінде қарастыра бастады. Ал бұл дегеніміз, кез келген табыс пен шығыс есепке алынатын болады.

«Бізге арнайы салық режимі керек емес. Біз кәдімгі кәсіпкер сияқты заңды түрде жұмыс істейміз. Тек салық органдары дұрыс талдау жасап, әділетті шешім шығарса болды,» – дейді танымал блогер Алишер Елікбаев.

Қорытынды: салық дауынан кейін не өзгереді?

Бұл дау — блогерлер мен мемлекет арасындағы қарым-қатынастың жаңа кезеңінің бастауы. Блогерлер енді кәсіби түрде салық есебін жүргізуге мәжбүр. Ал салық органдары үшін бұл үлкен тәжірибе: цифрлық экономика дәуірінде дәстүрлі салық бақылау тәсілдерінің ескіргенін көрсетті.

«Бұл тек блогерлерге емес, жалпы өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға да сабақ. Ақшаңыз қайдан келгенін түсіндіре алмай қалсаңыз, кез келген сомаңыз «жасырын табыс» деп есептелуі мүмкін,» – дейді сарапшы Дмитрий Казанцев.

Сонымен, бұл текетіресте кім жеңді? Уақыт көрсетеді. Бірақ бір нәрсе анық — қазақстандық блогерлер үшін «салық дәуірі» басталды.

Самал Асқар