2025 жылы өңір әкімі Марат Ахметжановқа бағынысты Ақмола облысының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы жалпы сомасы 15,1 млрд теңгеге 59 тендер өткізді, деп хабарлайды Arasha.kz.
Аймақ ақыры жол инфрақұрылымын ауқымды жақсартуға шешім қабылдаған сияқты. Алайда, сатып алуды талдау көрсеткендей, процедуралардың үштен бірі бұзылған, ал жеңімпаздардың көпшілігі бірдей фирмалар, көбінесе бәсекелессіз жеңіске жетеді.
Ахметжанов және тендер: 22 рәсім тоқтатылды, миллиардтаған қаражат игерілмей тұр
59 тендердің 22-сі өтпеді, сомасы 2,47 млрд теңге. Тағы 3 рәсім жойылды, 2 жағдайда құжаттама өзгертілді. Бұл бюджеттің 35% — дан астамының қолдан жасалған әдіспен игерілмеген немесе игерілмеген күйде қалу қаупін білдіреді. Көбінесе бұл сатып алуды дайындау сапасының төмендігімен және техникалық қателіктермен түсіндіріледі. Алайда бұл жүйелік қабілетсіздіктің немесе бәсекелестіктің қасақана тарылуының симптомы.
Тұрақты жеңімпаздар мен екінші орындар: Ахметжановтың «өз адамдары» кім?
Жеңімпаздар мен екінші орындарды талдау таңқаларлық үлгіні анықтады:
«Көкшетау Жолдары» ЖШС және «РСУ-16» ЖШС — тандем жеңімпаздар, екінші орын екеуі үшін ауыспалы. Бұлар кем дегенде 4 тендерге қатысқан (54-86 млн теңге).
«QFS» ЖШС және «Бейбарыс» ЖК бір-бірімен 44, 71 және 75 млн теңгеден мердігерлікті бөліседі.
«NurDorStroy» ЖШС және «Ақкөл-Ақжол» — тағы бір тұрақты жұп.
Көптеген жағдайларда баға ұсыныстары символдық түрде өзгереді (1-3%) — бұл алдын-ала анықталған нәтижемен конкурстың ашық өтіп жатқандығын көз ғып көрсетеді. Мұндай компаниялардың аффилиирленуі ашылмаған, бенефициарлар туралы деректер жоқ.
Бір қатысушы — бір жеңімпаз: Ахметжанов және оның «ерекше» режимі
Кейбір тендерлер жалғыз қатысушы болған жағдайда өткізіледі:
«ГОАР» ЖШС — 369 млн теңгеге қатарынан екі;
«ЖОЛ ТАУҒА» ЖШС-89,2 млн теңгеден екі келісімшарт;
«NurDorStroy» ЖШС — төмен бағамен қатысушыны қабылдамау кезіндегі жеңіс.
Баға әрдайым жоспарланғанға сәйкес келеді, яғни бюджет үшін үнемдеу жоқ.
Ахметжановтың басшылығымен болған жанжалдар
KC-AR-7 жөндеу жұмыстарының тендеріне (649 млн теңге) 8% жеңілдік ұсынған «Валерия ММ фирмасы» жеңіп алды. Бірақ 554 млн теңге (10% жеңілдік) ұсынған «ФОРТУНА» компаниясы «жалдау шарты қызмет ретінде ресімделді» деген ресми себеппен қысқартылды. Мұндай шешім «өз» техникасының болмауына байланысты конкурстан өтпей қалған тағы үш қатысушыға да қатысты.
Барлық өтінімдердің 48 сағат ішінде берілгені іс-қимылдың дәйектілігі және тендердің егжей-тегжейін алдын-ала білу туралы сигнал.
Өте қымбатқа түскен жол жөндеу: төмен баға ұсынғандар өтпей қалған
2025 жылғы сәуірде «QAZAQ City STROY» ЖШС 963 млн теңгеге тендерді жеңіп алды, қалған үш қатысушы айтарлықтай төмен бағаны ұсынғанына қарамастан (64 млн теңгеге арзан) олардың барлығынан «техниканың массасын дәл көрсетпеу» және басқа да формальды дүниелерге байланысты автоматты түде бас тартылды.
Қатысушылардың ешқайсысы сапа критерийі бойынша ұпай жинаған жоқ. Баға мен салықтар жеңістің жалғыз факторы болған.
Жеке жауапкершілік: Ахметжанов пен Кулаков
Ақмола облысының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасысының басшысы Владимир Захарович Кулаков. Алайда қатысушыларды қабылдамау бойынша негізгі шешімдер оның және облыс әкімі Марат Ахметжановтың басшылығымен қабылданады. Мұндай схема — жеңімпаздарды өздері таңдау, ресми бәсекелестік және ашықтықтың жоқтығын көрсетеді. Бұл — сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптаманың нысанасына айналуы тиіс.
Қорытынды
Ахметжановтың басшылығымен мемлекеттік сатып алулар тиімсіздікті, жабықтықты және картельдік сөз байласу белгілерін көрсетеді яғни «өз адамдары» жеңеді, бәсекелестік елес қана, ықтимал үнемдеу жетіспейді. Бюджеттік шектеулер мен жол құрылысының өсіп келе жатқан шығындары жағдайында мұндай жүйе зиянды ғана емес, ол қоғам мүддесі тұрғысынан қылмыс десе болады.
Аймақтың жол басқармасының 2025 жылғы барлық тендерлерін сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі мен қоғамдық сарапшыларды тарта отырып, шұғыл тексеру қажет.
Журналистік зерттеу ҚР Мемлекеттік сатып алу порталында орналастырылған тендерлік құжаттаманы талдау негізінде дайындалды.
