Бәсекесіз 70 миллиардтан астам теңге жұмсалды, бірдей жеңімпаздармен және офшорлық байланыстармен. Астанадағы жол жөндеу тендерлерінде не дұрыс емес?

📊 70 миллиард теңгелік сатып алулар — және бірдей жеңімпаздар

2025 жылы Астана қаласының Көлік және жол-көлік инфрақұрылымын дамыту басқармасы (басшысы — Асхат Жиенбайұлы Қарағойшин) 70 миллиард теңгеден астам сомаға келісімшарттар жасаған. Бұл қаражат жол салуға, жөндеуге және техникалық қадағалауға бағытталған. Алайда сатып алуларға жүргізілген талдау жүйелі мәселелерді көрсетеді:

Күмән тудыратын 5 негізгі факт:

1. Нағыз бәсекелестік жоқтың қасы

Көптеген миллиардтаған теңгелік тендерлерге бар болғаны 2–4 компания қатысқан:

«Алматы» және «Сарайшық» аудандарындағы жөндеу жұмыстары — 5,59 млрд тг, 2 қатысушы

«Нұра» ауданы — 4,95 млрд тг, 2 қатысушы

Мәңгілік Ел даңғылы — 1,85 млрд тг, 4 қатысушы

Өтінімдердің аз болуы бағаны төмендету мүмкіндігін шектейді және бюджет қаражатының тиімділігіне күмән тудырады.

2. Бірдей компаниялар — қайта-қайта жеңіске жетуде

Негізгі жеңімпаздар:

«Прогресс KZ» ЖШС — 15 млрд теңге

«Компания Энергодор» ЖШС — 8 млрд теңге

«СЕРВИС НС» ЖШС — 3 млрд теңге, жоғары салықтық қауіп тобына кіреді

Мұндай жеңімпаздардың айналымы — жүйелі аффилиация мен сатып алу рәсімдерінің ашық еместігінің белгісі.

3. Техникалық қадағалауға артық қаражат бөлінуде

Техникалық қадағалау қызметтері бюджетке жүздеген миллион теңгеге түсуде, бірақ шығындар нақты негізделмеген әрі егжей-тегжейі көрсетілмеген. Мысалы:

«Нұра» және «Есіл» аудандарына техникалық қадағалау — 142 млн тг

«Сарыарқа» және «Байқоңыр» аудандары — 129 млн тг

Жекелеген нысандар — 64 млн тг-ге дейін

4. Сапаға кепілдік — әлсіз

Кепілдік мерзімі — бар болғаны 36 ай, міндетті тәуелсіз сараптама да, ақауларды жоюдың нақты механизмі де жоқ. Бұл — 2–3 жылдан соң жолдарды қайта жөндеу қажет болады деген сөз, тағы да бюджет есебінен.

5. Салықтық тәуекелі бар компаниялар жеңіске жетуде

Кейбір мердігерлерді Мемлекеттік кірістер комитеті жоғары тәуекелді деп белгілеген. Олардың қатарында:

«СЕРВИС НС» ЖШС

«ЭлитСтройКомплект» ЖШС — нарықта үш жылға жетпейтін тәжірибесі бар, бірақ қазірдің өзінде бірнеше миллиардтық тапсырыс алған.

🧾 Мысал: «СЕРВИС НС» және жоқ «тәжірибе»

1,7 миллиард теңгелік келісімшарт «СЕРВИС НС» ЖШС-не «он жылдық тәжірибесі» үшін берілген. Алайда:

Бәсекелестерінің тәжірибесі 13–19 жыл болған.

Бірақ олар бір де бір балл алмаған.

Бұл не тендерді әдейі «беру», не жеңіске үміткерсіз формалды қатысу деген сөз. Кімге керек — сол жеңеді

🟡 «Бәсекелестердің» атауы бірдей ме?

26 бағдаршам нысанын орнатуға арналған 2,1 млрд теңгелік тендерде жеңімпаз — «СМЭУ АСТАНА» ЖШС болды. Екінші орын — «СМЭУ Алматы» ЖШС, ол:

Бағаны төмендеткен жоқ — бастапқы жоспардағы соманы ұсынды

Тәжірибе үшін бар болғаны 1% ғана ұпай алды

Жеңіске жету үшін шынайы күреспеді

🔁 Атауы ұқсас, қызмет бағыты ортақ, біреуі — белсенді, екіншісі — енжар. Бұл — «бәсекелестікті имитациялау» сценарийінің классикалық мысалы.

Үш жылдан кейін қайта пайда болатын шұңқырлар — бұл жағдайда қала әкімі тек саяси емес, беделдік жауапкершілік те арқалауы тиіс.

Мұндай жағдайда әкімдіктің үнсіздігі — не болып жатқанға келісу, не бюджеттік шындыққа айналған схемаға араласудан бас тарту ретінде көрінеді.

Қала әкімі шеткері қалып отырғанда, қаржы ағып жатыр — атауы ұқсас мердігерлерге, қайталанатын схемаларға, әлсіз кепілдіктерге.

Нәтиже қайда? Бақылау қайда? Қалалық жауапкершілік қайда?

Көлік басқармасының басшысы Асхат Қарағойшин да неге үнемі бірдей компаниялар жеңіп шығатынын, оның ішінде офшорлық схемалар мен салықтық қауіп белгілері барларын, түсіндірген жоқ.

🛑 Қорытынды: жүйе нәтиже үшін емес, бюджет игеру үшін жұмыс істейді

«Минималды бәсеке» мен «қайталанатын жеңімпаздар» стратегиясы мемлекеттік сатып алуды сапалы құрылыс құралы емес, келісімшарттарды үлестіру жүйесіне айналдырып отыр.