2025 жылдың бірінші тоқсанында Шымкент қаласы денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау саласына шамамен 50 млрд теңге жұмсалған. Алайда шығын құрылымын терең талдау мен Астана және Алматы қалаларымен салыстыру бұл қаржының басым бөлігі стационарлық емдеуге кететінін, ал амбулаторлық, профилактикалық және әлеуметтік қызметтер шеткері қалып отырғанын көрсетеді.
Астана мен Алматымен салыстырмалы талдау
| Көрсеткіш | Шымкент | Алматы | Астана |
|---|---|---|---|
| Қызмет көлемі (млрд тг) | 49,6 | 139,2 | 117,1 |
| Соның ішінде стационарлар (млрд тг) | 25,6 | 60,7 | 48,3 |
| Стационар үлесі (%) | 51,6% | 43,6% | 41,2% |
| Тұрумен бірге көрсетілетін соцқызметтер (млрд тг) | 1,66 | 5,05 | 4,79 |
| Бір науқасқа орташа шығын (I тоқсан) | ~41 300 тг | ~66 200 тг | ~63 800 тг |
Қазақстанның үшінші мегаполисі – Шымкент жалпы қаржыландыру көлемі бойынша Астана мен Алматыдан екі есе артта қалып отыр. Соған қарамастан, ең көп қаржы дәл стационарлық емге бөлінген. Бұл жағдай профилактика мен әлеуметтік қолдау жүйелерінің созылмалы қаржылық тапшылығына әкелу қаупін тудырады.
Неліктен қаражаттың бәрі ауруханаларға кетіп жатыр?
47,7 млрд теңгенің ішінен 25,6 млрд теңге стационарларға жұмсалған:
- Хирургия: 3,5 млрд тг
- Перзентханалар: 2,7 млрд тг
- Психиатрия: 1,8 млрд тг
- Реабилитация: 800 млн тг-ден аз
Ал:
- зертханалық диагностика,
- амбулаторлық терапия,
- мейірбикелік қызмет,
- күндізгі стационарлар —
әрқайсысы 1 млрд теңгеден де аз қаржыландырылған.
Әлеуметтік бағдарламалар да қалған қаражатпен қаржыландырылып отыр. Бұл жалпы бюджеттің небәрі 3,5%-ы. Ал зейнеткерлер, мүмкіндігі шектеулі жандар мен басқа да осал топтар саны артып келеді.
Қаражат көзі қайдан?
- Мемлекеттік бюджет: 26,4 млрд тг
- ӘМСҚ (медициналық сақтандыру): 9,8 млрд тг
- Халық шығыны: 7,1 млрд тг
- Кәсіпорындар қаржысы: 6,3 млрд тг
Жеке көздердің үлесі – шамамен 27%, бірақ басымдыққа қарай бөлуді мемлекет анықтайды. Ал ол басымдықтар тиімділік пен теңгерімділікке сай емес.
Телемедицина, профилактика, үйдегі күтім қайда?
Цифрландыру мен реформалар туралы айтылған мәлімдемелерге қарамастан, телемедицина, амбулаторлық диагностика, үйдегі әлеуметтік көмек немесе психоәлеуметтік қолдауға нақты қаржыландыру қарастырылмаған.
Сонымен қатар, бәсекесіз ірі мемлекеттік сатып алулар әлі де жалғасып келеді. Онда бір ғана жеткізуші он миллиондаған теңгені иеленіп отырады.
Мемлекеттік сатып алулар – тағы бір дабыл
Бұған дейін Arasha.kz көрсеткендей, Шымкент қалалық жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармасының сатып алулары:
- 140 428 теңге тұратын шипажай жолдамалары бағаның негізсіз жоғары болуы ықтималдығы;
- Шарко душы, бювет, курортология бойынша лицензиялар, эвакуация жоспарлары, жиһаз және текстиль сертификаттары сынды артық техникалық талаптармен,
- Бәсекенің болмауымен (бір ғана қатысушы),
- Қайталанатын компаниялармен («Элит-Сервис Plus», «Күлпаршын», «Денсаулық») сипатталған.
Рәсімдер заңды түрде орындалса да, нақты бәсеке, үнемділік пен ашықтық байқалмайды.
Саяси жауапкершілік пен мемлекеттік органдарға үндеу
Мұндай жағдайда Шымкент қаласының әкімі Ғабит Сыздықбековке медицина және әлеуметтік қорғау саласындағы стратегиясына жауапкершілік жүктеледі. Бюджет халықтың нақты қажеттілігі мен тиімділік қағидаттарын ескеріп бөлінуі тиіс.
Шығындардың құрылымы ғана емес, мемлекеттік сатып алулар сипаты да алаңдаушылық тудырады. Ол жабық әрі тұрақсыз басқару үлгісінің қалыптасып жатқанын аңғартады.
