2025 жылдан бастап азаматтар салықтық шегерім ала алады, алайда жалған мәлімет үшін қатаң жауапкершілік қарастырылған
Қазақстанда 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап салық саласында маңызды өзгерістер күшіне енеді. Енді азаматтар өз табысынан белгілі бір соманы шегеріп, салықтық жеңілдіктер ала алады. Бұл жаңашылдық білім, медицина және ипотекалық несие үшін шығындарды өтеуді жеңілдетіп, халықтың салықтық жүктемесін азайтуға бағытталған. Алайда Мемлекеттік кірістер комитеті (МКК) бұл мүмкіндікті асыра пайдалануға жол берілмейтінін ескертіп отыр. Себебі, 2024 жылы салық органдары жалған мәмілелер бойынша 300 миллиард теңгеден астам заң бұзушылықты анықтаған.
Қандай шегерімдер қарастырылған?
Жаңа тәртіп бойынша салық төлеушілер мынадай жеңілдіктерге ие болады:
- Көпбалалы отбасылар үшін (төрт және одан көп бала) – жылына 1,1 миллион теңгеге дейін (282 АЕК);
- Білімге кеткен шығындар – 463 976 теңгеге дейін (118 АЕК);
- Медициналық қызметтер үшін – 463 976 теңгеге дейін;
- Ипотекалық несие бойынша төленген пайыздар – 463 976 теңгеге дейін.
Жалпы алғанда, бір азамат жылына 2,2 миллион теңгеге дейінгі (564 АЕК) салықтық шегерім ала алады. Өтінішті жұмыс беруші арқылы немесе дербес салық декларациясын тапсыру кезінде беруге болады.
2024 жылы қандай заңбұзушылықтар анықталды?
МКК мәліметінше, өткен жылы салықтық әкімшілендіруде қолданылған цифрлық жүйелер мен тәуекелдерді басқару алгоритмдері нәтижесінде жалған шот-фактуралармен айналысқан 2 мыңнан астам салық төлеуші анықталған. Олардың жалған мәмілелер арқылы мемлекетке келтірген жалпы зияны – 300 млрд теңгеден асқан.
Мәселен, Абай облысында тіркелген бір жағдай қоғамда үлкен резонанс тудырды. 10 гектар жері бар бір шаруа қожалығы 2 000 тонна күнбағыс тұқымын саттым деп есеп берген. Алайда бұл көрсеткіш нақты өнімділікпен салыстырғанда 153 есе артық болып шықты. Тексеру барысында кәсіпкер жалған мәлімет бергенін мойындап, шот-фактураларды кері қайтарды.
Ұқсас заңбұзушылықтар құрылыс және логистика салаларында да кездескен. Жұмыс күші мен материалдық-техникалық базасы жоқ компаниялар құрылыс қызметтерін көрсеттік деп, көлік құралдары жоқ мекемелер тасымалдау қызметтерін атқардық деп құжат өткізген.
2025 жылдан бастап шегерімдер де тексеріледі
Салық органдары 2025 жылдан бастап азаматтардың шегерімдеріне де дәл осындай бақылау механизмін қолданатынын хабарлады. Бұл шеңберде бірнеше бағыт бойынша нақтылау жүргізіледі:
-Мәліметтерді салыстыру: Жоғары оқу орындары, медициналық ұйымдар және банктерден алынған деректер арқылы азаматтардың шынайы шығындары расталады.
-Аномалияларды талдау: Егер азаматтың ресми табысы төмен бола тұра, ең жоғары шегерімдерді көрсетсе, жүйе бұл деректерді автоматты түрде тексеруге жолдайды.
-Банк операцияларын қадағалау: Банк жүйелерімен біріктірілген ақпараттық база жалған түбіртектер мен қолдан жасалған төлемдерді анықтауға көмектеседі.
Жауапкершілік қандай?
Егер салық төлеуші шегерім алу үшін жалған мәлімет ұсынса, шегерім жойылып, салық міндеттемесі қайта есептеледі. Сонымен қатар айыппұлдар салынып, кей жағдайда әкімшілік жауапкершілік те қарастырылуы мүмкін.
Салық органдарының кеңесі
Мемлекеттік кірістер комитеті азаматтарға келесі кеңестерді ұсынады:
- Барлық төлемдер бойынша түбіртектер мен келісімшарттарды сақтаңыз;
- Тек нақты, шынайы ақпаратты көрсетіңіз – жалған шегерімдер айыппұл мен тексеріске алып келуі мүмкін;
- Барлық төлемдерді ресми жүйелер арқылы жасаңыз – бұл ашықтық пен заңдылықты қамтамасыз етеді.
