Бүгін Мәжіліс депутаты Асхат Аймағамбетов еліміздегі дәрі-дәрмек саласындағы күрделі мәселелерді көтеріп, түбірлі өзгерістер қажеттігін мәлімдеді. Ол сөзін Раушан есімді науқастың тағдырынан бастады. 42 жастағы әйел қажетті дәрі-дәрмектің тізімге енбей қалғаны үшін өмірмен күресуде. Бұл жалғыз оқиға емес — елімізде мұндай жағдай мыңдаған адамға тән.
Негізгі проблемалар
Дәрі-дәрмекке қолжетімділік
– Препаратты дәріханада сату үшін бірнеше күрделі кезеңнен өту керек: сараптама, тіркеу, формулярға ену, емдеу хаттамасына қосылу. Осы әр сатыда бюрократия мен ашықтықтың жоқтығы кедергі.
– Арзан дәрілерді тіркеуге қызығушылық жоқ. Мысалы, ішілетін пенициллин Қазақстанда тіркелмеген.
– Емдеу хаттамалары ескірген – 70%-ы 5 жылдан астам уақыт жаңартылмаған. Бұл науқастарды заманауи емнен айырады.
Баға саясаты мен сатып алудағы олқылықтар
– Кейбір дәрілердің бағасы зауыттағыдан 172%-ға дейін қымбат.
– Дәріханаларда бір дәрінің бағасы 3–5 есеге өзгеріп отырады.
– СК-Фармация қажетті препараттарды тікелей зауыттан емес, делдалдар арқылы сатып алады. Нәтижесінде – 45 мың пациент дәрісіз қалған, 3,7 млрд теңге ысырап.
Фармакологиялық бақылау әлсіз
– Жағымсыз реакциялары бар дәрілерге дер кезінде шара қолданылмайды.
– 77 миллионға жуық дәрілік өнім бақылаусыз қалып отыр.
– Препарат өндіруге қолданылатын субстанциялар да бақылаудан тыс.
Отандық өндіріс пен ғылымда ілгерілеу жоқ
– 2024 жылы отандық дәрі-дәрмек үлесі 15% ғана. Мақсат – 50%.
– Жергілікті зауыттардың көбі тек шетелдік субстанцияны бөтелкеге құйып отыр.
– Ғылыми зерттеу мен жаңа дәрі жасау ісі тоқыраған. Соңғы 10 жылда тек 2 препарат қана жасалған.
Шешім жолдары: 7 нақты қадам
Тіркеу процесін жеңілдету — жаңа дәрілерді 1 ай ішінде тіркеу, FDA мен EMA мақұлдаған дәрілерді жедел тану.
Баға саясатын реттеу — үстеме бағалар 30%-дан аспауы керек.
СК-Фармацияны реформалау — тікелей өндірушіден сатып алу, логистиканы жетілдіру.
Инвесторларға талапты күшейту — нақты өндіріс локализациясын міндеттеу.
«Бір терезе» қағидасы — өтінім беру процесін оңтайландыру.
Цифрлық ашықтық — дәрі айналымын қадағалайтын платформа енгізу.
Азамат мүддесі – басты назарда — қолжетімді, қауіпсіз және тиімді дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету.
Асхат Аймағамбетовтың бұл баяндамасы — фармация саласындағы терең дағдарысты айқындаған маңызды қадам. Енді нақты саяси ерік пен іс-шаралар қажет. Себебі бұл — қарапайым қазақстандықтардың өмірі мен денсаулығы туралы мәселе.
Фото: Мәжіліс
