🚨 Шамамен 300 миллион теңге – бәсекелессіз өтті ме?

Астанада ірі мемлекеттік сатып алу аяқталды: көлік бақылау қажеттілігі үшін 5 арнайы автокөлік бюджетке 294 миллион теңгеге түсті. Алайда №14259513-ОК1 тендерінің қорытынды хаттамасын талдау бәсекелестіктің жасанды түрде ұйымдастырылғанын, бағаның тым жоғары екенін және бұл сатып алудың басқарылған сипатта өткенін көрсететін бірқатар дабыл белгілерін ашты.

🔧 Сатып алу нысаны

Тапсырыс беруші: Астана қаласының Көлік және жол-көлік инфрақұрылымын дамыту басқармасы

Басшысы: Қарағойшин Асхат Жиенбайұлы

Нысан: жол қозғалысын бақылауға арналған арнайы фургондар

Бір көліктің бағасы: 58 821 214 теңге

Саны: 5 бірлік

Жалпы сома: 294 106 071 теңге

🧬 Байланыстар ықпалы: отбасылық вертикаль

Қарағойшин Асхат Жиенбайұлы – жай ғана шенеунік емес, ол ықпалды әкімшілік әулеттің өкілі:

Оның ағасы – Қарағойшин Рустам Тимурұлы, елдегі ең ірі ұлттық холдингтердің бірі – «Бәйтерек» Ұлттық басқарушы холдингі» АҚ басқарма төрағасы.

Ал бауыры – Қарағойшин Тимур Жиенбайұлы, жобалық-сметалық құжаттаманы сараптаумен айналысатын негізгі мемлекеттік мекеме – «Мемсараптама» РМК-ның бас директоры.

📌 Бұл байланыстар басқарушылық шешімдердің тәуелсіздігіне күмән тудырады және мердігерлерді таңдау мен тендерге қатысушыларды жіберу кезінде әкімшілік ресурстың пайдаланылуы мүмкін екенін көрсетеді.

❗ Күмән тудыратын факторлар:

1. Бағаның шамадан тыс жоғары болуы

Қазақстан нарығында осыған ұқсас техниканың, мысалы, толық жинақтамасы бар Ford Transit L2H2 автокөлігінің құны 21-30 млн теңге аралығында. Жабдықтарды (бейнекамералар, инвертор, жиһаз, панельдер және т.б.) орнатуды есепке алғанда да, жалпы құны сирек жағдайда 40–45 млн теңгеден асады.

💰 Әр көлікке шаққанда 13–18 млн теңге айырмашылық — не тым артық жабдық орнатылған, не шығындар жасанды түрде көбейтілген деген сөз.

2. Тиімді ұсыныстардың формалды себептермен қабылданбауы

Түскен 4 өтінімнің ішінен:

– 2 өтінім қабылданбаған: Simple Solutions және Kazakhstan Prime Innovation

– Себеп — жабдықтың жұмыс температурасы немесе ылғалдылық көрсеткіші 5°C айырмашылықпен сәйкес келмеген

Осылайша, Simple Solutions компаниясының ұсынысы бір көлікке 600 мың теңгеге арзан болғанына қарамастан, өтінімі қабылданбаған.

📉 Нәтиже: ең тиімді ұсыныс шеттетілді, ал жеңімпаз ең қымбат бағаны ұсынған компания болды.

3. Аффилиирленген компаниялар арасындағы формалды бәсекелестік

Бұл мемлекеттік сатып алуда келесі компаниялар жеңімпаз болды:

– Жеңімпаз: «TRUCK CENTER» ЖШС

– 2-орын: «АвтоТех MOTORS» ЖШС

📌 Екі компания да:

Ақтөбе қаласында тіркелген

Бірдей заңды мекенжайы бар: Айтеке би көшесі, 11

Бағалық ұсыныстары бір-біріне өте ұқсас

Профильдері ұқсас, сайттары немесе ерекшелендіретін сипаттамалары көрсетілмеген

🎯 Бұл — «қос компания» сызбасының классикалық үлгісі: біреуі жеңеді, екіншісі – бәсеке бар деген көрініс жасау үшін қатысады.

4. Комиссия жұмысының күмәнділігі

Шешімді 3 адамнан тұратын комиссия қабылдаған. Оған Астана қаласының Көлік басқармасы басшысының орынбасары Жандос Дәулетов жетекшілік еткен. Барлық үш комиссия мүшесі ұнамсыз өтінімдерді қабылдамау кезінде бірдей тұжырым қолданған — дербес баға беру белгілері мүлдем байқалмайды.

📌 Бұл жағдай шешімдердің алдын ала келісілгенін немесе бейтараптықтың болмағанын көрсетеді.

📉 Мәселелер мен тәуекелдер

⚠️ Шаблон бойынша өткізілген тендер ме?

Мұндай сатып алулар мемлекеттік сатып алу жүйесіне деген сенімді әлсіретеді. Цифрландыру мен ашықтық жарияланғанымен, әлі де көп жағдайда тендерлер қолмен басқарылып, жеңімпаз алдын ала анықталып жатады. Ал бюджет үшін нақты үнем – тек қағаз жүзінде қалып отыр.

🧾 «Клон-компаниялар» және жауапсыздық

294 миллион теңгелік сатып алу — жай ғана сан емес. Бұл Астанадағы мемлекеттік сатып алуларда бәсекелестіктің көбіне тек сөз жүзінде қалып, шын мәнінде жоқ екенін көрсететін айқын мысал. Бір мекенжайда тіркелген мердігерлер жүздеген миллион ұтып жатқанда, тиімді ұсыныстар формалды себептермен қабылданбай жатса, басты сұрақ туады: бұл процестерді нақты кім басқарып отыр?

Асхат Қарағойшин, басқарма басшысы ретінде, мұндай тендерлердің өткізілу логикасы үшін кәсіби әрі жария түрде жауап беруі тиіс. Әйтпесе, «ашықтық» жай ғана құр уәде болып қалады.

🛑 Қорытынды

Жол қозғалысын бақылауға арналған фургондарды сатып алу – бұл жай ғана 294 миллион теңгенің тарихы емес. Бұл — мемлекеттік сатып алу жүйесі қалайша отбасылық байланыстардың, бәсекелестіктің жоқтығы мен формалды көзқарастың әсерінен алдын ала жазылған сценарийге айналатынын көрсететін нақты мысал.

📌 Енді тікелей сұрақ қою қажет: сыбайлас жемқорлыққа қарсы органдар мен Есеп комитеті осындай сатып алуларға әрекет ете ме, әлде ондаған миллион теңге мен жоғары билікке дейін жететін байланыстар назардан тыс қала бере ме?