Мәжіліс депутаты Мұрат Әбенов Сәтқалиев энергетика министрлігін басқарған кездегі заң бұзушылықтар үшін жауап беруі тиіс деп мәлімдеді.
Алихан Смайылов басқаратын Жоғары аудиторлық палата соңғы уақытта белсенді әрекет етіп, қағидатты ұстаным танытып отыр. Олар бұрын Есеп комитетінің назарынан тыс қалып келген мәселелерді көтеріп жатыр.
«Мемлекеттік аудит нәтижесінде электр энергиясы нарығында провайдерлер саны күрт артқаны анықталған. Қазір нарықта 18 заңды тұлға жұмыс істеп жатыр. Бұл провайдерлердің қызмет бағасы реттелмейді: жеткізілетін электр энергиясының көлемі мен бағасы келісімшарттар негізінде қалыптасады. Мұндай жағдай энергия тұтыну мен өндірудің нақты көлемін жасыруға мүмкіндік беріп, нарықтың ашықтығын төмендетеді», — дейді депутат.
2024 жылдың қорытындысы бойынша, провайдерлер нарық операторлары – «РФЦ» ЖШС мен «КОРЭМ» АҚ-ны айналып өтіп, 187 ұйымнан 13,7 млрд кВт/сағ электр энергиясын (құны 200 млрд теңгеден аса) сатып алған. Сонымен қатар майнингпен айналысатындар электр энергиясын ресми сатып алушы – «РФЦ» ЖШС-ні айналып өтіп, өзге компаниялардан сатып алған. 2024 жылы майнерлер осылайша 901 млн кВт/сағ энергия тұтынған (13 млрд теңгеден астам).
Отырыс барысында Премьер-министр Смайылов Энергетика министрлігінің энергия өндіру, тұтыну және нақты тарифтерге қатысты бақылауды күшейту қажеттігін айтты. Аудит мәліметіне сәйкес, майнерлер 1 млрд кВт/сағ-қа дейін энергия тұтынады – бұл бәрі ресми сатып алушыны айналып өтіп жүзеге асып жатыр.
«Энергия тапшылығы жағдайында майнерлердің бақылаусыз тұтынуына қалай жол беріп отырмыз?» – деді Смайылов министрлік өкілдеріне.
Министрлік өкілдері майнерлердің қызметін лицензиялау және бақылау механизмдері әзірленгенін жеткізді. Алайда Смайылов лицензиялау мәселесін түбегейлі шешпейтінін, майнерлер энергияны провайдерлер арқылы еркін бағада сатып алып жатқанын атап өтті. Оның айтуынша, бұл энергия шығыны тұтынушылардың бәріне салмақ түсіреді және баланс ұстаушы провайдерлердің артуына жол ашады.
Ол сонымен қатар халық есебінен пайда табуға мүмкіндік беретін нақты бақылау тетіктерінің жоқтығына назар аударды.
Бұдан бөлек, аудит нәтижесі KEGOC компаниясына төрт жоба аясында жеткізілген құрал-жабдық бағасының 2–3 есе қымбат екенін көрсетті. Мұның салдарынан 2,2 млрд теңгеге артық төлем жасалған.
«Бұл үшін салаға жауапты саяси мемлекеттік қызметші – министр Сәтқалиев жауап беруі тиіс деп санаймын. Ол кезде министрлікті басқарған – Сәтқалиев. Ол өзі де тиісті бақылау жүргізіліп отырғанын айтып мәлімдеген. Алайда көріп отырғанымыздай, бәрі ашық әрі әділ болмаған. Миллиардтаған теңгелік заң бұзушылықтар басшылықтың қатысуынсыз жүзеге асты деу қиын. Министрлер бәрін бағынышты құрылымдарға сілтеп құтылғысы келеді, бірақ сол құрылымдардың жұмысын ұйымдастыратын да, бақылайтын да – министрдің өзі», — деді М. Әбенов.
Депутат бұл заң бұзушылықтардан халыққа келген нақты зиянды анықтап, кінәлілер оны өтеуге міндеттелуі тиіс деп санайды. Өйткені бұл шығындардың ақысын ақырында біз – қарапайым тұтынушылар төледік. Халық есебінен пайда тапқандар ақшаны қайтарсын!
Фото: Үкімет
