Қазақстанда кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстардың алдын-алу қоғам мен мемлекеттің назарында тұрған маңызды мәселелердің бірі. Жасөспірімдер арасындағы құқықбұзушылықтар тек құқық қорғау органдарының ғана емес, бүкіл қоғамның қатысуын талап етеді. Сол себепті әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың заң факультеті  студенттерімен жасөспірімдер арасындағы қылмыс тақырыбында дөңгелек үстел өткізуді жөн санадық. Жоғарыда аталған мәселе -әлеуметтік және психологиялық факторлармен байланысты күрделі құбылыс. Қылмысқа баруға итермелейтін бірнеше негізгі факторлар бар екенін білім алушылар алға тартып төмендегідей бөліп қарастырды.

1.Отбасындағы мәселелер: Ата-ананың қарауынсыз қалған немесе дұрыс тәрбиеден тыс қалған балалардың қылмысқа бейім болуы жиі кездеседі. Отбасындағы әлеуметтік-экономикалық қиындықтар, ата-аналардың ажырасуы немесе зорлық-зомбылыққа ұшырау сияқты мәселелер жасөспірімдерді қылмысқа итермелейді.

2.Мектептегі мәселелер: Оқудағы қиындықтар, буллинг (қорқыту, зорлық көрсету), мұғалімдер мен құрдастар арасындағы қарым-қатынастың нашарлығы кәмелетке толмағандардың құқықбұзушылыққа баруына әсер етеді.

3.Әлеуметтік теңсіздік және кедейлік: Кейбір жасөспірімдер әлеуметтік теңсіздік, қаржылық қиындықтар салдарынан қылмысқа барады. Бұл әсіресе елдің экономикалық қиындықтары бар аймақтарында жиі кездеседі.

4.Интернет және бұқаралық ақпарат құралдарының ықпалы: Жастар интернеттен және теледидардан агрессивті мінез-құлық үлгілерін көріп, соған еліктеуі мүмкін. Әлеуметтік желілердегі теріс әсерлі контент, зорлық-зомбылықты насихаттайтын ойындар мен фильмдер де қылмысқа итермелеуі ықтимал.  

   Факультет студенттерінің пайымдауынша,  Қазақстанда жасөспірімдер арасындағы қылмыстардың алдын-алу тек мемлекеттік органдардың ғана емес, қоғамдық ұйымдардың және ата-аналардың да міндеті. Құқықбұзушылыққа бейім жасөспірімдерді ерте анықтап, оларға көмек көрсету – қоғамның барлық мүшелерінің жауапкершілігі.Қоғамдық ұйымдар, үкіметтік емес ұйымдар және волонтерлік қозғалыстар жасөспірімдерге қолдау көрсетіп, олардың бос уақыттарын пайдалы істермен өткізуге бағытталған жобаларды жүзеге асырады. Бұл жасөспірімдердің жағымды ортаға бейімделуіне ықпал етеді. Қазақстанда кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың алдын-алу қоғамның тұрақтылығы мен болашағы үшін маңызды мәселе болып табылады. Алдын-алу шаралары тек құқық қорғау органдарының ғана емес, бүкіл қоғамның қатысуын талап етеді. Мемлекет пен қоғам бірлесе отырып, жасөспірімдерді қылмыстан алшақ ұстау үшін кешенді шаралар қабылдап, олардың толыққанды және қауіпсіз ортада дамуына жағдай жасауы қажет.

Кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстарды болдырмау арқылы Қазақстан қоғамы болашақ ұрпаққа жақсы мүмкіндіктер мен жарқын болашақ сыйлауға бағытталған маңызды қадамдар жасауда.

Атаханова Г.М

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың заң факультеті  қылмыстық құқық, қылмыстық іс жүргізу және криминалистика

кафедрасының профессоры;

 Советхан Ш.Д

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың заң факультеті  Азаматтық құқық, азаматтық іс жүргізу және еңбек құқығының оқытушысы