Қазақстанда 2024 жылдан бастап қосылған құн салығының (ҚҚС, НДС) міндетті тіркеу шегі 20 000 МРП-дан (78,6 млн теңге) 3 800 МРП-ға (15 млн теңге) дейін төмендетілмек. Бұл өзгеріс бизнес қауымдастығы арасында қызу талқылануда. Кейбір кәсіпкерлер салықтық жүктеменің артуынан қауіптенсе, басқалары әкімшілік қиындықтарға тап боламыз деп алаңдайды. Алайда сарапшылар мен мемлекеттік органдар бұл реформа шағын кәсіпкерлер үшін шын мәнінде тиімді болатынын алға тартады.

Неге кәсіпкерлер алаңдап отыр?
Соңғы апталарда шағын және орта бизнес өкілдері арасында бірнеше негізгі қауіптер жиі айтылуда:

1. Салық жүктемесінің артуы
   Көптеген шағын дүкендер, кафе, сұлулық салондары жаңа талаптарға сәйкес ҚҚС төлеуге міндеттелсе, бағаны көтеруге немесе табыстан қағылуға мәжбүр боламыз деп алаңдайды.
2. Әкімшілік қиындықтар
   Көптеген шағын кәсіпкерлер бухгалтерияны өздері жүргізеді немесе бір ғана бухгалтер ұстайды. ҚҚС төлеуші ретінде тіркелу жаңа міндеттер жүктейтіндіктен, қосымша шығындар қажет болады деп санайды.
3. Бәсекеге қабілеттіліктің төмендеуі
   ҚҚС төлеуден жалтарып жүрген көлеңкелі бизнеспен салыстырғанда, ресми жұмыс істейтін кәсіпкерлер қиын жағдайға тап болуы мүмкін.

Алайда, сарапшылар бұл қорқыныштарды негізсіз деп санайды.
Шағын бизнеске қандай пайдасы бар?

1. 80%-дан астам шағын кәсіпкерлер өзгерістен зардап шекпейді
   Мемлекеттік кірістер комитетінің мәліметінше, қазіргі кезде шағын кәсіпкерліктің 80%-ы жылына 15 млн теңгеден аз табыс табады. Бұл дегеніміз – олар ҚҚС-қа тіркелуге міндетті болмайды, яғни қазіргі жағдай сақталады.
2. Халықаралық тәжірибеге сай қадам
   Көптеген елдерде ҚҚС шегі Қазақстандағыдан әлдеқайда төмен. Ресейде ол шамамен 12 млн теңгені құраса, Еуропа елдерінде тіпті төмен. Яғни, Қазақстан бұл өзгеріспен салық жүйесін жаһандық стандарттарға жақындатуда.

3.Қаржылық сауаттылықтың артуы
Кәсіпкерлерге салықтық есеп жүргізу жеңілдеді. Мысалы, e-Salyq Business жүйесі арқылы барлық салықтық операциялар автоматты түрде орындалады. Бұл бухгалтерлік ауыртпалықты азайтады.

4. Көлеңкелі бизнестің қысқаруы
   Қазіргі уақытта салық төлеуден жалтарып, «көлеңкеде» жұмыс істеп жүрген көптеген компаниялар бар. ҚҚС-ты міндеттеу арқылы нарықтағы жағдай теңестіріліп, заңды түрде жұмыс істейтін кәсіпкерлерге әділ бәсекелестік орнайды.
5. ҚҚС төлеушілер саны артып, жүктеме азаяды
   ҚҚС төлеушілер саны 450 мыңға дейін өседі. Бұл дегеніміз – салықтық ауыртпалық кең таралып, бір кәсіпкерге түсетін қысым азаяды. Крупті компаниялар жалғыз жүк көтеруші болмайды, ал шағын бизнес заманауи талаптарға бейімделеді.

Фермерлер үшін тиімді ме?

Ауыл шаруашылығы өндірушілері үшін ҚҚС төлеу құқығы ерікті болады. Вице-министр Азамат Амрин атап өткендей, фермерлер үшін ҚҚС төлеудің бірнеше артықшылығы бар:

Өндіріс шығындарын азайту
ҚҚС төлемейтін фермерлер тыңайтқыштар, гербицидтер, жанармай сатып алғанда ҚҚС-ты өтей алмайды. Бұл өнімнің өзіндік құнын арттырады. Ал ҚҚС төлеушілер бұл салықты шегере алады.

ҚҚС-ты қайтару мүмкіндігі
Фермерлер сатып алған ресурстар бойынша төленген ҚҚС-ты есепке алып, тек қосылған құн үшін ғана салық төлейді.

Заңды бизнес серіктестерімен жұмыс істеу
Көптеген ірі компаниялар, сауда желілері мен экспорттаушылар ҚҚС төлеушілермен жұмыс істегенді жөн көреді. Сондықтан, заңды түрде ҚҚС төлеуші болу ауыл кәсіпкерлеріне жаңа нарықтарға жол ашады.

Экспорттық жеңілдіктер
Шетелге өнім сататын фермерлер үшін ҚҚС нөлдік ставкамен есептеледі. Бұл – мемлекеттен қайтарылатын қосымша қаражат деген сөз.

ҚҚС порогын төмендету шағын кәсіпорындардың бәріне ауыртпалық түсіреді деген – миф. Бұл реформа экономиканы көлеңкеден шығарып, бизнес-ортада әділ бәсекелестікті қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, кәсіпкерлерге салықтық есепті оңай жүргізуге мүмкіндік береді. Мемлекет енгізіп отырған жеңілдіктер мен цифрлық шешімдер бұл реформаны бизнес үшін тиімді етуге бағытталған.

Демек, Қазақстанның салық жүйесіндегі бұл өзгерістер бизнеске кері әсерін тигізбейді, керісінше, жаңа даму кезеңіне жол ашады.