Жылды аймақтарға сапарынан бастаған қос палатаның депутаттары Астанаға келіп, өңірлердегі қордаланған мәселелерді шешу жолдарын қарастырып жатыр. Облыс орталықтарынан шалғай орналасқан ауылдардың да, шағын елді мекендердің де қазіргі жай-күйі қалай? Біз бұл туралы өткен аптада Алматы облысына арнайы барып келген Парламент мәжілісінің депутаты Данияр Қасқарауов мырзадан сұрап білдік.

– Құрметті Данияр Алдабергенұлы, жыл бастала салысымен сіздер өңірлерді аралауға аттандыңыздар. Қазір әлеуметтік желі, өзге де интернет платформалар арқылы ол жайында ел тұрғындары хабардар болып отыр. Өзіңіз Алматы облысының нақты қай жерлерінде болдыңыз?
– Мен Алматы облысының Балқаш, Іле, Жамбыл және Қарасай аудандарында болдым. Аудандардың әрбірі ауқымы жағынан үлкен әрі халықтың тығыз орналасуымен ерекшеленеді. Әр ауданда бірнеше ауылдық округ бар.

-Сіз барған аудандар Алматыдан онша қашық емес екен. Тіпті іргесінде десек болады? Халықты қандай мәселелер толғандырып отыр?
– Өңірді аралаған кездегі ең күрделі мәселелердің біріне Қарасай ауданында тап болдым. Алматы облысы бойынша өте үлкен проблема десем де артық айтқандық болмас еді. Іргелі, Кемертоған, Көксай деген елді мекендер бар. Расында да бұлар қалаға іргелес орналасқан мекендер. Сол жерлер кезінде оңды-солды сатылып кеткен. Тұрғындар да құжаттарын түгендемей, сатып ала берген. Қызыл жолақта тұрған жерлер де сатылған. Жолдары да реттелмеген. Архитектураның да талаптары мүлдем ескерілмеген екен. Тұрғындары жаңа айтқанымдай құжаттарының кейбір тұстары заңсыз екенін біледі. Бірақ кезінде сатылған уақытта неге жергілікті әкімдік дұрыстап қарамаған деп уәждерін айтты. Осыны қалай заңдастырамыз деп алаңдап отыр. Өйткені көбі жиған-терген соңғы ақшаларына үй тұрғызып алған. Құжат, жол, су, газ жоқ.
– Ірі қалалар маңында болса да әлі күнге дейін газ, су мәселелері неге түбегейлі шешілмеген? Бұл түйткілді шешудің қандай жолдары бар?
– Инфрақұрылымға неге соншалықты салғырт қарағанын түсіне алмай-ақ қойдым. Халыққа күнделікті қажетті су, газ деген мәселелер мүлдем қадағаланбай жатыр. Бұл енді тікелей жергілікті әкімдіктердің міндеті деп ойлаймын. Кейбір тұрғындар аулаларына суды, газды, жарық бағаналарын өздері түсіріп, оны өзге көршілері белгіленбеген бағамен сатып, кез келген уақытта өшіріп тастап отыр екен. Бұл енді мүлдем қисынға келмейтін шаруа ғой. Бұл жалғыз Қарасай ауданы бойынша ғана көтеріліп отырған мәселе. Бір күндік емес, көптеп бері қордаланып, шешімін таппай отырған түйткіл ғой. Бірақ нақты бір шешімі жоқ. Енді осы проблеманы жан-жақты зерттеп, көтеру керек деп есептеймін.
– Көптеген жер жеке меншікке өтіп кетіп, ауылда отырған көптеген ағайынға бұл қиыншылық тудырғанын жиі естиміз. Өйткені негізгі нәсібін ауылшаруашылықтан табатын тұрғындар үшін жайылым жер, жем мен шөптің, судың мәселесі өзекті. Енді олар не істеуі тиіс?
– Бұл мәселемен де мен бұрыннан таныспын. Көптен бері құлағдар болып жүр едім. Өзім жақында барып, көзбен көрдім. Жамбыл ауданында жайылымға арналған жер мәселесі ушығып тұр. Негізгі үмітіміз алдағы уақытта жайылым жер туралы заң қабылданса 20 млн гектар жер қайтарылуы тиіс. Осылайша жергілікті тұрғындарға да, шағын шаруа қожалықтарына да қолайлы жағдай туындауы тиіс. Ушығып тұрған тағы бір келеңсіз дүние мал ұрлығы екен. Жамбыл ауданы тұрғындарының жергілікті полицияға мүлдем көңілі толмай отыр. Сондай-ақ, аудан ортылығы Ұзынағаш елді мекенінде мал базары бар. Еліміздегі ең ірі базарлардың бірі. Сол жерде санитарлық талаптар дұрыс қадағаланбаған. Өйткені әр ауылдан келген мал да, мал еті де базарға кірерде арнайы тексерілуі тиіс. Бірақ дұрыс жолға қойылмаған. Ең алдымен бұл да халық тұтынатын азық қой. Оны реттемесек, адамдар уланып қалса, кім жауап береді? Облыстық ветеренарлық қызмет осы олқылықтың орнын толтырса деген тілек бар.
-Сіз Алматы облысының Балқаш ауданында болып, тұрғындармен жүздескен екенсіз. Шынын айту керек. Іленің жағасы, табиғаты таңғажайып мекен. Сол жерде туризм мәселесін талқылапсыздар. Жұмыс жүйеленген бе? Болашақта ол жерді жерлестеріміз, шет ел меймандары келіп, тынығатын орынға айналдыруға бола ма?
– Балқаш ауданы, Іленің бойына демалыс күндері мың машина келеді екен. Өзіңіз есептеп көріңіз. Әрбірінде үш адамнан болса сенбі, жексенбі күндері үш мың адам келіп кетеді. Адам көп келетіндіктен инфрақұрылымды реттеу керек қой. Іле өзенінің сағасында орналасқан ауданда туризм саласын дамытуға мол мүмкіндік бар. Бірақ бұл бағыттағы жұмыстар жүйеленбеген. Мәселен өңірде 28 демалыс орталығы бар екен. Бірақ соның тек 12-і ғана аудан бюджетіне салық төлеп, жұмыс істеп жатыр. Қалғандарынан көк тиын пайда жоқ екен. Сондай-ақ өңірде заңсыз аң аулау дерегі көбейген. Браконьерлер табиғатты талқандап, аң-құстарды қынадай қыруда. Бірақ оларға қой дейтін қожа жоқ. Сондықтан аудан халқы аң аулауға мараторий жариялауды сұрап отыр. Тұмса табиғатты сақтап, жабайы аң-құстардың қырылуын тоқтату үшін шұғыл шешімдер керек. Бұл мәселелер бойынша алдағы уақытта өз ұсынысымды білдіремін.
-Ауылдардағы инфрақұрылым, спорт кешендері, білім ошақтарының жағдайлары сын көтере ме?
– Ауызды құр шөппен сүртуден аулақпын. Мен барған аудандар қалаға жақын болғандықтан тиісті инфрақұрылым бар. Жаңа спорт кешендері де біртіндеп салынып жатыр. Жұмыс істеп тұрған кешендер де жеткілікті. Ал мектепке келер болсақ бұл барлдық жерде кездесетін мәселе. Әсіресе Іле, Жамбыл, Қарасай аудандарында мектептер құрылысы жүріп жатыр. Алайда үш-төрт ауысымды білім ошақтары жеткілікті. Бұл ең алдымен білімнің сапасына әсер ететіні айтпаса да түсінікті. Бір жағынан бұл аудандарда халық саны да артып келе жатыр. Сондықтан орта білім беру мекемелері көптеп салынса деген тілектері бар. Жол да сын көтермейді. Мәселен Байсерке ауылының маңында үлкен логистикалық орталық бар. Теміржол өтеді. Сондықтан сол маңда осыдан он жыл бұрын да көлік кептелісі болатын. Қазір ол мүлдем созылып кеткен. Ауыр жүк көліктері көп қатынайды. Сол жерге көпір салынса дейді. Бұл жергілікті жұрттың негізгі мәселелерінің біріне айналған. Өйткені кептеліс жұмысқа, сабақаққа уақытында қатынауға кедергі болары белгілі ғой. Сондықтан сапар барысында көрген-түйгенімді мен сауал ретінде жолдаймын.

-Әңгімеңізге рахмет!