Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы – еліміздегі ең маңызды мемлекеттік органдардың бірі. Ол елдегі демократиялық процестердің тұрақтылығын қамтамасыз етуде басты рөл атқарады. ОСК-ның негізгі міндеті – сайлаудың әділ, ашық және заңды түрде өтуін бақылау. Құрылымы Қазақстан Республикасының Конституциясы мен «Сайлау туралы» Заңына сәйкес қалыптасқан. Комиссия сайлау процестерінің барлық кезеңінде халықтың еркін білдіруін қамтамасыз етіп, елдегі сайлау жүйесінің сенімділігін күшейту мақсатында жұмыс істейді. Комиссияның басты міндеттері сайлауды ұйымдастырудан бастап, сайлау нәтижелерін жариялауға дейінгі барлық кезеңдерді қамтиды.
Сайлаушылардың құқықтарын қорғау, сайлаудың заңдылығы мен ашықтығын қамтамасыз ету ОСК-ның негізгі бағыттары. Сонымен қатар, комиссия сайлау учаскелерін даярлау, сайлау комиссияларын үйлестіру және бақылау жұмыстарын атқарады. Орталық сайлау комиссиясы Қазақстандағы демократиялық сайлау процестерін халықаралық талаптарға сәйкестендіруге ерекше көңіл бөледі. ОСК халықаралық ұйымдармен тығыз байланыста жұмыс істеп, байқаушылардың қатысуын қамтамасыз етеді.
Әділдік пен ашықтықты қамтамасыз ету – комиссияның басты қағидаттары. Сайлаудың қорытынды кезеңі – сайлау нәтижелерін жариялау, бұл ОСК жұмысының ең маңызды бөліктерінің бірі. Сайлау нәтижелерін анықтау барысында заң бұзушылықтар анықталған жағдайда, ОСК заңнамаға сәйкес тиісті шараларды қабылдайды. Орталық сайлау комиссиясының қызметі – елдегі демократиялық процестердің дамуы мен нығаюына зор үлес қосатын маңызды институт. Оның негізгі міндеті сайлаудың әділ өтуін қамтамасыз етіп, халықтың еркін білдіру құқығын қорғау. Орталық сайлау комиссиясының қызметі күрделі және жауапты болып табылады. Сайлау науқанының әрбір кезеңінде комиссияның алдында үлкен жауапкершілік жүктеледі. Әсіресе, сайлаушылар тізімдерін қалыптастыру, кандидаттарды тіркеу және сайлау алдындағы үгіт-насихат жұмыстарын бақылау маңызды. ОСК бұл процестердің заң шеңберінде, әділ әрі ашық өтуін қадағалайды.
Кандидаттарды тіркеу кезінде Орталық сайлау комиссиясы заң талаптарына сәйкес үміткерлердің барлық қажетті құжаттарын тексеріп, тіркеу процедурасын жүргізеді. Бұл кезеңде комиссия үміткерлердің сайлау процесіне қатысу құқығын сақтауға айрықша мән береді. Сонымен қатар, сайлаушыларға қатысты мәселелерге ерекше назар аударылады. Сайлаушылар тізімдерінің дұрыс құрылуы – сайлау нәтижелеріне тікелей әсер ететін фактор. Осы себепті, комиссия сайлаушылардың құқықтарын қорғау үшін әрдайым қолданыстағы заңнаманы сақтай отырып әрекет етеді.
Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясының қызметі тек сайлау процесін ұйымдастырумен ғана шектелмейді, сонымен қатар, ол елдегі саяси мәдениетті дамытуға, азаматтардың саяси белсенділігін арттыруға бағытталған маңызды орган болып табылады. Комиссияның басты міндеттерінің бірі – сайлауға қатысу маңыздылығын түсіндіру, дауыс беру құқығын дұрыс пайдалану мәдениетін қалыптастыру. Әр сайлау кезеңінде азаматтардың саяси сауаттылығын арттыруға ықпал етіп, халықтың сайлау процесіне деген сенімін нығайту үлкен жауапкершілік болып саналады. Осы тұрғыда комиссия ел азаматтарының саяси белсенділігі мен жауапкершілігін дамытуға ерекше көңіл бөледі.
Сайлау науқанының ең маңызды кезеңі – сайлау нәтижелерін жариялау болып табылады. Бұл кезеңде комиссия сайлаудың әділдігі мен ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында барлық дауыс беру учаскелеріндегі дауыстарды есептеп, қорытынды шығарады. Халықтың еркін білдіруінің шынайылығын көрсету үшін комиссия заң талаптарын қатаң сақтап, әрбір кезеңнің заңға сай өтуін қамтамасыз етеді.
Егер сайлау барысында қандай да бір заң бұзушылықтар анықталса, комиссия бұл мәселелерді егжей-тегжейлі зерттеп, тиісті шаралар қабылдайды. Бұл процесс елдегі демократиялық қағидалардың сақталуына, азаматтардың құқықтарының қорғалуына және сайлау жүйесінің сенімділігіне кепілдік береді. Сонымен қатар, комиссияның маңызды бағыттарының бірі – азаматтардың сайлау алдындағы үгіт-насихат жұмыстарының заңға сай өтуін қадағалау. Бұл кезеңде әрбір кандидатқа өз бағдарламасын халыққа таныстыруға тең мүмкіндік беріледі, ал комиссия сайлауалды үгіт жұмыстарында заң бұзушылықтарға жол бермеуді басты назарға алады. Кандидаттарды тіркеу кезінде комиссия барлық үміткерлердің заңға сәйкес тіркелуін қадағалап, олардың сайлау процесіне қатысу құқықтарын сақтауға ерекше мән береді. Сайлаушылар тізімдерінің дұрыстығы мен толықтығын қамтамасыз ету де комиссияның негізгі міндеттерінің бірі болып табылады, себебі бұл тізімдердің сапасы сайлау нәтижелерінің заңдылығы мен әділдігіне тікелей әсер етеді.
Орталық сайлау комиссиясы елдегі демократиялық процестерді халықаралық стандарттарға сәйкестендіру бағытында да белсенді жұмыс атқарады. Комиссия халықаралық ұйымдармен тығыз байланыс орнатып, сайлау процестеріне байқаушылардың қатысуын қамтамасыз етеді. Бұл тәжірибе сайлаудың халықаралық талаптарға сай өтуіне және елдегі саяси процестерге сыртқы бақылаушылардың сенімін арттыруға септігін тигізеді. Сонымен қатар, комиссия БАҚ-пен де тығыз байланыста болып, сайлау туралы ақпараттарды халыққа дер кезінде және ашық жеткізуді қамтамасыз етеді. Бұқаралық ақпарат құралдарының рөлі сайлау процесінің ашықтығын көрсетуге, халыққа саяси жағдай туралы толыққанды мәлімет беруге бағытталған.
Қорытындылай келе, Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы елдегі демократиялық процестердің негізін құрайтын маңызды мемлекеттік институттардың бірі. Комиссияның басты міндеті – ел азаматтарының сайлау құқықтарын қорғау және әділ, ашық сайлау науқандарын өткізу. Оның тиімді және адал қызметі елдегі саяси тұрақтылықты нығайтып қана қоймай, азаматтардың демократиялық құндылықтарға деген сенімін арттыруға ықпал етеді. Сайлау процесінің әділ өтуі тек құқықтық тәртіптің сақталуын ғана емес, сонымен қатар қоғамның саяси мәдениетін жетілдіруге бағытталған маңызды қадам болып табылады. Бұл органның жауапкершілігі елдегі әрбір азаматтың саяси белсенділігі мен еркін білдіру құқығын қорғау арқылы саяси жүйенің демократиялық дамуына елеулі үлес қосуда.
