2025 жылғы шілдеде Ұлттық компания «Қазақстан темір жолы» басқарма төрағасы болып тағайындалған Талғат Алдыбергенов – квазимемлекеттік сектордағы қарапайым ротациядан әлдеқайда күрделі тұлға, – деп жазады Arasha.kz. Оның артында тасымалдау логистикасы, IT, жалға беру, құрылыс, биржалық құралдар және офшорлық құрылымдарды қамтитын күрделі туыстық–іскерлік желі жатыр. Алдыбергеновпен тікелей немесе жанама түрде байланысы бар отбасылық бизнес-топ жыл сайын 6,3 млрд теңгеге дейін таза пайда табады. Ол жай ғана топ-менеджер емес: мемлекеттік ресурстарға қолжетімділігі шектеулі топтың мүшесі саналатын ықпал вертикалінің өкілі.
Талғат Алдыбергенов кім?
Алдыбергенов Батыс Қазақстан облысында туған. Алматы теміржол көлігі инженерлері институтын бітіріп, кейін РАНХиГС-те магистрлік дәрежесін қорғаған, экономика ғылымдары кандидаты атағына ие болған. Еңбек жолын Батыс Қазақстан теміржолдарының станцияларынан бастап, кейін «ҚазТрансСервис», «КедентрансСервис», «ҚазМұнайГаз» АҚ және ірі кәсіпкерлер Владимир Ким мен Эдуард Огаймен байланысы бар Kazakhmys Maker компаниясында басқарушылық қызметтер атқарған. 2024 жылдан бастап «ҚТЖ»-ның басқарма төрағасының орынбасары болып жұмыс істеді, содан кейін ұлттық компанияның басшысы болып тағайындалды.
Жеке активі: «АстанаТрансЭкспресс»
Талғат Алдыбергеновке тікелей тиесілі жалғыз танымал актив – «АстанаТрансЭкспресс» ЖШС. Компания жылжымайтын мүлікті жалға алу және басқарумен айналысады және ресми деректер бойынша жылына 36–130 млн теңге аралығында пайда көрсетеді. 2025 жылдың қаңтарына дейін кәсіпорын «Каспий» тауар биржасындағы үлесіне де ие болған. «АстанаТрансЭкспресс» акционерлер тізімінен шыққаннан кейін бұл құрылымда тек Алдыбергеновтің жарының әпкесі Айгүл Матжанова қалды.
Отбасылық контур: жалға беру, тендерлер және логистикадағы миллиардтар
Талғат Алдыбергеновтің жары Эльмира Қолғанатовна бірнеше компанияға ие. Олардың ішінде «Беркут Логистик» (жылына 81 млн теңгеге дейін пайда) және «Игілік – РД» (224 млн теңгеге дейін) бар. Бұрын оның меншігінде болған PORTO COM. компаниясы 2022 жылы рекордтық – 922 млн теңге пайда көрсеткен. Кейіннен бұл активтің иесі оның әпкесі Айнұр Шамшеденоваға өткен.
Алдыбергеновтың ұлы Дәурен бұрын ҚТЖ-ның еншілес KTZ Express компаниясының филиалын басқарған. Қазір ол «ЧАСТНАЯ КОМПАНИЯ A TO Z TECHS LTD» секілді бірнеше IT-компанияның иесі немесе әріптесі. Бұл компания 2022–2023 жылдары Жетісу облысы әкімдігі, Заңнама институты және Қазақ қыздар педагогикалық университеті сияқты мемлекеттік және квазимемлекеттік құрылымдардан жалпы сомасы 35 млн теңгеден астам тендер ұтып алған. 2024 жылдан бастап тапсырыстар көлемі күрт азайды. Айта кетер жайт, «ЧАСТНАЯ КОМПАНИЯ A TO Z TECHS LTD» бұрын Ақорда басшысының көмекшісі Әсет Исекешевтің інісі Ерлан Исекешевтің меншігінде болған, бұл активтерді ықпалды саяси топтар арасында ауыстыру мүмкіндігін көрсетеді.
ҚТЖ басшысының ағасы Серік Алдыбергенов «Аксай-ПромИнвест» ЖШС-ін басқарады, ол Батыс Қазақстан облысында үнемі тендер ұтып отырады. Оның жалпы шарттық сомасы шамамен 481 млн теңгені құрайды. Сондай‑ақ, ол Quantum Capital LTD инвестициялық компаниясының да құрылтайшысы, бұл компания ресми түрде жылына 111 млн теңгеге дейін табыс табатыны көрсетілген.
Туыстық активтер: құрылыс бизнесі, логистика және Құлыбаевпен байланыс
Отбасының мүдделері көлік саласынан әлдеқайда кең таралған. Алдыбергеновтің жарының әпкесі Айнұр Шамшеденова PORTO COM-тан бөлек тағы бірнеше компанияға иелік етеді. Олардың қатарында «CENTERSTROYINVEST-M» бар, ол «тауарлардың кең ассортиментін нақтыламастан көтерме сауда» саласында тіркелген. Мұндай анықтама жиі сатып алу схемаларын жалпылау үшін қолданылады және әртүрлі қызмет түрін жасыруы мүмкін.
Ресми қаржылық есеп бойынша, 2025 жылы компанияның табысы 10,7 млн теңгені құраған, ал 2018 жылы 33 млн-нан асқан, 2021 және 2023 жылдары тұрақты түрде 26–27 млн аралығында болған. Инфляция жағдайында түсімнің төмендеуі күмән туғызады және қаржы шығаруды немесе жаңа иелерге беру үшін дайындықты меңзейді.
Әсіресе иелік құрылымы назар аударады. 2022 жылдан бері құрылтайшылардың бірі – Ермек Баймұханов басқаратын «VECTOR ENTERPRISE» ЖШС, ол Тимур Құлыбаевтың сенімді өкілі Раушан Сағдиеваның ұлы. Бұл Назарбаев дәуірінің ықпалды кланының мүдделерінің қатысуына нұсқайды және CENTERSTROYINVEST-M-ді отбасы мен элита активтерінің тоғысу жүйесінің элементі ретінде қарастыруға негіз береді.
Сонымен қатар, Айнұр Шамшеденовамен байланысты тағы бір компания – құрылыс материалдарын өндіретін «WEST GROUP», ол 2025 жылы 150 млн теңгеге дейін табыс көрсеткен.
Табиғи байлық олигархтарымен байланыс: Kazakhmys және KCC B.V.
2016–2019 жылдары Талғат Алдыбергенов «Kazakhmys Maker» ЖШС-ін басқарған, ол Нидерландыда тіркелген KCC B.V.-ге тиесілі болған. Оның ресми иесі – бизнес серіктес ретінде танылған Якубовская Елена Ярославна, ол Владимир Ким мен Эдуард Оғайдың Kaz Minerals және «Қазахмыс Холдинг» топтарындағы негізгі тұлғаларымен байланыста.
Бұл – Алдыбергеновтің теміржол арқылы тасымалданатын негізгі жүк саналатын минералды шикізатты экспорттау саласындағы халықаралық схемаларға тікелей араласқаны. Оны теміржол монополиясының басшысы етіп тағайындау логистикалық қуаттарды бөлуде компания басымдықтары мен мотивациясы туралы заңды сауалдар тудыруы мүмкін.
Бұл жүйе қанша табыс табады?
Алдыбергенов отбасымен байланысты компаниялардың жалпы жылдық таза табысы ашық деректер мен салықтық аударымдарға сәйкес 6,3 млрд теңгеге дейін жетеді. Олардың ішінде:
- «АстанаТрансЭкспресс» — жылына 130 млн-ға дейін
- «Беркут Логистик» — 81 млн-ға дейін
- «Игілік – РД» — 224 млн-ға дейін
- PORTO COM. — 922 млн-ға дейін
- «Аксай-ПромИнвест» — 4,6 млрд-ға дейін (бөлінген мемлекеттік тапсырыстар есебінен)
- Quantum Capital LTD — 111 млн-ға дейін
- WEST GROUP — 150 млн-ға дейін
- A TO Z TECHS LTD — 55 млн-ға дейін
Бұл тізім офшорлар арқылы өтетін мүмкін кірістерді, дивидендтерді және басқа да пассив табыстарды есепке алмайды.
Мүдде қақтығысы немесе мұраға қалған жүйе?
Талғат Алдыбергенов отбасы оннан астам активті бақылауда ұстауда, олардың көбі тікелей немесе жанама түрде мемлекеттік қаржымен байланысты. Оның ұлы мемлекеттік органдардан тендерлер алады, жұбайы мен әпкелері логистика, сауда және құрылыс саласындағы фирмалардың иесі, ағасы әкімдіктердің тапсырыстарына қатысады. Ал Алдыбергенов өзі шикізат экспортында және халықаралық құрылымдарда мүдделі.
Дегенмен, жария дереккөздерде оның жақындарының активтерін жариялағаны немесе ықтимал мүдде қақтығысы туралы бірде-бір ақпарат жоқ. Мұның бәрі ұлттық активтер – мысалы, «ҚТЖ» – аз ғана фамилиялар мүддесіне қызмет ететін тұрақты модель қалыптастырады, яғни мемлекет пен азаматтардың мүддесін емес.
