Қазақстан мәдениетінде архаизация үрдісі және онымен бірге туындаған «дедовщина» құбылысы өзекті мәселелердің біріне айналуда. Бұл құбылыс тек әскерилер арасында ғана емес, шығармашылық ортада да кеңінен таралып, өнер иелерінің жастығымен емес, мәртебесімен байланысты болып отыр. Өзін «тірі классик» санайтын кейбір өнер қайраткерлері қоғамнан марапаттан бөлек, тұрақты қаржылық қолдауды талап етіп, кез келген сыни пікірді жеке басына жасалған шабуыл деп қабылдайды.

Сонымен қатар, мәдениет саласында топтық мүдделердің үстемдігі де айқын байқалады. Мысалы, кино саласы мен музыка өнерінде өзіндік «мафиялар» қалыптасып, олар өз жақтастарын алға шығару үшін мәдени және қаржылық ресурстарды бағыттайды. Бұл жағдайлар шығармашылықтың дамуын тежеп, өнерге шынайы бәсекелестік жетіспейді.

Жақында Мәдениет министрлігі мемлекеттік қолдау арқылы түсірілген фильмдердің статистикасын жариялап, олардың көпшілігінің көрермендердің назарын аудара алмағанын көрсеткен болатын. Мұндай жобаларға қаржы бөлудің қаншалықты қажет екендігі туралы сұрақтар туындайды. Бұл мәселе тек кино саласымен шектелмейді.

Аудитория тарихи және этнографиялық тақырыптарға негізделген шығармалардан шаршағандай. Мәдениет тек этнографиялық элементтерге ғана сүйенбей, дәстүрлі, классикалық және жаңашылдықтың үйлесімін табуы керек. Мәдениет қоғамның рухын көтеріп, шабыт беріп, қуаныш сыйлауы қажет. Ел президенті де өз Жолдауында қоғамдағы апатиямен күресудің маңыздылығын атап өткен болатын. Дегенмен, қазіргі уақытта мәдениетіміз архаизацияға ұшырауда, ал жаңашылдық көбінесе сынға және кедергілерге тап болуда.

Сарапшылардың айтуынша, бұл үрдіс жаңа идеялардың дамуына кедергі келтіріп, қоғамның рухани өсуін тежейді. Мәдениеттанушы, профессор Сағындық Қоңырбаевтың айтуынша: «Мәдениетіміздің архаизациясы – өнердің көп қырлы болмауына және жаңашылдықтың жетіспеуіне байланысты. Шығармашылық тұлғалар арасындағы топтық мүдделер мәдениетіміздің дамуын тежейді. Жас таланттарға жол берілмей, олардың идеялары тұншығып қалуда».

Белгілі саясаттанушы Данияр Ашимбаев осы мәселеге қатысты пікірін білдіріп, архаизация үрдісінің қазақстандық мәдениеттің дамуына кедергі келтіріп отырғанын атап өтті. Оның ойынша, мәдениет тек дәстүрлерге ғана сүйенбей, заманауи талаптарға жауап беруі керек: «Мәдениетіміздің дамуындағы басты міндет – бұл өткеннің мұрасын сақтап қана қоймай, оны жаңа технологиялар мен әлемдік мәдениет үрдістерімен ұштастыру. Бұл жағдайда ғана біз болашақ ұрпаққа жаңа құндылықтарды қалыптастыра аламыз». Қорытындылай келе, мәдениеттегі архаизация мен топтық мүдделердің үстемдігі қазақстандық мәдениет үшін күрделі сынақ болып отыр. Архаизация өткенге оралу арқылы дәстүрлерді сақтауды қамтамасыз етеді, бірақ ол жаңашылдық пен креативті идеяларды дамытуды тежейді. Осыған байланысты, мемлекет тек қаржылай қолдаумен шектелмей, мәдениетті жаңғыртуға бағытталған кешенді саясат жүргізуі қажет. Мәдениет қоғамның рухын көтеріп, адамдарды шабыттандыру үшін қазіргі заманның талабына сай болуы тиіс.