Соңғы жылдары қазақстандық кино саласы біршама дамып келеді дегенмен, отандық фильмдердің көпшілігі әлі де болса коммерциялық жетістікке жете алмай отыр. Жергілікті режиссерлер түсірген фильмдердің прокатқа шыққан сәтінде үлкен кассалық табысқа қол жеткізуі сирек құбылыс. Бұл мәселе тек кино сапасында ғана емес, қаржы, нарықтық жағдайлар және көрермен талғамында да жатыр.

Жақында әлеуметтік желіде режиссер Қанағат Мустафин өзінің жаңа фильмінің көрсетілімінде аудиторияның жеткілікті болмауына қатысты өз ойларын жария етті. Режиссердің айтуынша, фильмге қызығушылық төмен, ал мемлекет бұл жобаға қомақты қаражат бөлген. Бұған қарамастан, отандық фильм кассалық табыспен мақтана алмайды. Бұл жағдай киноиндустриядағы жалпы мәселелердің көрінісі.

Мемлекеттік қаржыландыру: Жеткілікті ме?

Мемлекет тарапынан қазақстандық киноны қолдау мақсатында жыл сайын айтарлықтай қаражат бөлінсе де, оның қайтарымы ойдағыдай емес. Мысалы, Қанағат Мустафиннің фильміне мемлекеттен 600 миллион теңге бөлінгені туралы ақпарат бар. Сонымен қатар, жақында прокатқа шыққан «Адал алаяқтар» фильмі тек 3 күн ішінде 169 миллион теңге жинаған. Бұл мысал, қаражат пен сапа арасындағы байланысты көрсетіп отыр: мемлекеттік қолдаудың өзі фильмді коммерциялық жетістікке жеткізбейді.

Көршілес Қырғызстанның «Жұмақ» фильмі туралы айтсақ, ол бюджетінің әлдеқайда аз болғанына қарамастан, 4 күнде Қазақстанда 1 миллион доллар жинады. Осы жерде сұрақ туындайды: неге қазақстандық фильмдерге бөлінген қаражат осындай нәтиже бермейді? Сұхбат барысында Қанағат Мустафин өзі қосымша 65 миллион теңге инвестиция салғанын айтқан. Дегенмен, бұл қаражат та күткен нәтиже әкелмегенін мойындады. Мұның бәрі бюджеттің өзекті мәселе екенін тағы бір рет дәлелдеп отыр.

Көрермен талғамы және сапа мәселесі

Көптеген қазақстандық көрермендер отандық фильмдерге қызығушылық танытпайды. Мұның басты себебі — фильмдердің сапасына қатысты сын. Әлеуметтік желілерде, форумдарда және күнделікті әңгімелерде жиі еститін пікірлердің бірі — отандық кино туындыларының техникалық және сценарийлік деңгейі әлемдік стандарттарға сай келмейтіні. Шетелдік фильмдер жоғары технологиялар мен озық арнайы эффектілерді қолдана отырып, аудиторияның көңілінен шығып жатқанда, қазақстандық өнімдер бұл жағынан артта қалып отыр.

Сарапшы Ерлан Нұрғалиев бұл мәселені былай түсіндіреді: «Қазіргі көрерменнің талғамы өзгерді, әсіресе жастардың қызығушылығы шетелдік өнімдерге ауып барады. Бізге заманауи трендтерді ескеріп, жаңа бағыттарға бейімделу қажет. Әйтпесе, отандық кино өнімдері жастар арасында қызығушылық тудырмайды». Сонымен қатар, отандық режиссерлер көбінесе ескірген сюжеттер мен тәсілдерді қолданады, бұл да көрермендерді жалықтырып жібереді.

Қаржы және тәуекелдер

Киноиндустрияда қаржылық мәселелер де басты қиындықтардың бірі болып отыр. Отандық фильмдерге қаржы жетіспеушілігі олардың сапасына да әсер етеді. Көптеген режиссерлер үшін өз жобаларын жүзеге асыру үшін қажетті қаржыны табу үлкен мәселе болып тұр. Сарапшы Асылбек Шайхымовтың айтуынша, «Қазақстанда фильмдерді түсіруде қаржыландыру мәселесі басты қиындықтардың бірі болып қала береді. Көптеген талантты режиссерлер өз идеяларын жүзеге асыра алмай отыр». Сонымен қатар, мемлекеттен бөлінген қаржының қайтарымы көбінесе ақталмай жатады, бұл саладағы қаржыландыру тетіктерінің дұрыс құрылмағанын көрсетеді.

Техникалық сапа

Шетелдік фильмдермен салыстырғанда, отандық кино өнімдерінің техникалық сапасы әлі де артта қалып отыр. Шетелде фильмдер жоғары технологиялар мен арнайы эффектілерді пайдалана отырып жасалады, ал біздің киноиндустрияда мұндай мүмкіндіктер шектеулі. Бұл өз кезегінде көрермендерге әсер етіп, шетелдік өнімдерге басымдық беруге итермелейді.

Шешу жолдары және болашақ мүмкіндіктері

Отандық киноиндустрияның дамуы үшін бірқатар маңызды қадамдар жасау қажет. Біріншіден, фильмдердің сапасын жақсартуға бағытталған нақты стратегиялар қабылдануы керек. Бұл сценарийден бастап, монтажға дейінгі барлық процестерді қамтуы тиіс. Екіншіден, мемлекеттік қаржыландыру мөлшерін ғана емес, оны басқару тиімділігін де арттыру қажет. Қаржыны дұрыс жоспарлап, оның қайтарымын есептеу үшін сарапшыларды тарту қажет.

Сонымен қатар, көрермендермен жұмыс жасау да маңызды. Жастардың талғамын ескере отырып, заманға сай фильмдер түсіру, ұлттық құндылықтарды насихаттай отырып, оларды заманауи стильде көрсету — басты міндеттердің бірі. Ерлан Нұрғалиев атап өткендей: «Қазақстандық киноға жастардың қызығушылығын қайта оралту үшін, біз оларды түсінетін, олардың талғамына сай келетін туындыларды шығаруымыз керек».

Қорыта келе, Қазақстандық киноиндустрияның мәселелері көп, бірақ оларды шешу жолдары да бар. Мемлекет тарапынан қаржылық қолдауды тиімді пайдалану, режиссерлер мен продюсерлердің кәсіби деңгейін арттыру және көрермендерге жақын болу — кино саласының болашақтағы дамуының кепілі болмақ. Отандық киноны қолдау — тек мемлекет пен кинематографистердің ғана емес, көрерменнің де міндеті. Себебі, біз өзіміздің кино мәдениетімізді қолдасақ қана, оны әлемдік деңгейге шығара аламыз.

Самал Асқар