Қазіргі таңда Қазақстанда атом электр станциясын (АЭС) салу мәселесі қоғамда үлкен пікірталас тудырып отыр. Атом энергетикасының жақтаушылары мен қарсыластары арасында әртүрлі көзқарастар қалыптасқан. Осыған байланысты біз белгілі энергетика сарапшысы Әсет Наурызбаевпен сұхбаттасып, оның АЭС құрылысына қарсы пікірлерін, баламалы энергия көздері туралы ойларын және жалпы энергетикалық саясат жайлы көзқарасын білдік. Сұхбат барысында Әсет Наурызбаев платформа құрудағы негізгі мақсаттары мен Қазақстандағы энергетикалық болашақ туралы пікірін ортаға салды.

–  Платформа құрудағы негізгі мақсаттарыңыз қандай?

– Біздің платформамыздың мақсаты – халықты АЭС құрылысының қаупі туралы хабардар ету. Бұл қауіптерге тарифтердің өсуі, радиоактивті қалдықтардың жинақталуы, қайта өңделген уранды жеткізуші елдерге тәуелділік, сондай-ақ атом апаты болған жағдайда Балқаш көлінің жойылу қаупі жатады. Сонымен қатар, біз халықты жаңартылатын энергия көздері (ЖЭК) жайлы ақпараттандыруды мақсат етеміз. Қазіргі таңда жаңартылатын энергия АЭС-ке қарағанда 6 есе арзан және әлдеқайда қауіпсіз.

– Платформаны кім қаржыландырады және қолдайды?

– Платформаны Қазақстан азаматтары қолдап отыр. Біз жақын арада жобаға қаржылай көмек көрсету үшін қаражат жинауды бастаймыз.

– Қазақстанда АЭС-ті қай ел салуы мүмкін?

– Бастапқы ұсыныс Ресейден болды, бірақ Қытай сияқты басқа да мемлекеттер бұл жобаға қызығушылық танытуда.

– Платформаның басты ұстанымы қандай: референдумға қарсы ма, әлде АЭС салуға қарсы ма?

– Біз АЭС құрылысына қарсымыз. Сонымен қатар, референдумға қатысып қана қоймай, бақылаушы ретінде дауыс беру процесіне белсенді қатысуға шақырамыз. Әрбір азамат 4-6 сағатын бөліп, бақылаушы бола алады. Осылайша, дауыстардың дұрыс саналғанын өз көзімен көріп, сенімді бола алады.

– АЭС құрылысына қарсы шығуыңыздың басты себептері қандай?

– АЭС құрылысы Қазақстанда Семей полигоны секілді радиоактивті із қалдырады. Біздің азаматтар радиацияның қаншалықты қауіпті екенін жақсы біледі. АЭС салу арқылы мәселені шешудің қажеті жоқ – электр энергиясына деген сұранысты ЖЭК арқылы жылдам, арзан және қауіпсіз қанағаттандыруға болады.

– Қазақстанда баламалы энергия көздерін дамыту қаншалықты маңызды деп санайсыз?

– Жел және күн энергиясы – бүгінгі күні электроэнергетиканы дамытудың негізгі бағыттары. Соңғы аукциондардың нәтижесінде Қазақстанда бір киловатт-сағат электр энергиясының құны 9 теңгеге жетті. Салыстырмалы түрде алсақ, Түркиядағы Аккую АЭС-інде бұл баға 12,35 цент немесе шамамен 60 теңге. ЖЭК арқылы электр энергиясын өндіру АЭС-ке қарағанда 6 есе арзан. Қазақстанның кең байтақ жерлері жел және күн энергиясын дамыту үшін таптырмас ресурс.

– Қазақстанда АЭС салу экологияға қандай әсерін тигізеді деп ойлайсыз?

– АЭС-тің экологияға тигізетін әсері айтарлықтай зор. Оның ішінде станцияның жұмыс істеу барысында радиоактивті қалдықтардың жинақталуы үлкен қауіп тудырады. Бұл қалдықтар, әсіресе, Балқаш көліне жақын орналасқан жерде айтарлықтай экологиялық зиян әкелуі мүмкін.

Сондай-ақ,Әсет Наурызбаев АЭС құрылысының Қазақстан үшін экономикалық және экологиялық тұрғыдан тиімсіз екенін ерекше атап өтті. Оның пікірінше, жаңартылатын энергия көздері еліміздің энергетикалық болашағы үшін ең қолайлы және қауіпсіз шешім болып табылады. Бұл тек Қазақстанның экологиясын қорғап қана қоймай, сонымен қатар электр энергиясының құнын айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді. АЭС салу жөніндегі қоғамдық тыңдаулар Қазақстандағы барлық аймақта бір жыл бойы жүргізілді. Президент Тоқаев биылғы жолдауда АЭС салу жөніндегі референдум 6 қазанда өтетінін жариялады.

Материалды әзірлеген Самал Асқар, arasha