Белгілі қаржы сарапшысы Расул Рысмамбетов Newsroom99 телеграм арнасына берген пікірінде «АрселорМиттал» кәсіпорнына қатысты біраз ой айтты.

Ақылың қалғып кетсе, өмірің құбыжыққа толады. Ал ақпараттың аздығы – болжам жасауға итермелейді. Сондықтан премьер-министрден Қазақстан шынымен Митталға 500 миллиард төлей ме деген сұрақ қойылды – дейді ол.

Лакшми Миттал Ұлттық қорды қаңтарып, Қазақстанның беделін түсіре ала ма?

Бүгін Премьер-Министр Әлихан Смайылов «АрселорМиттал» кәсіпорнын жаңғыртуға кемінде 3 миллиард доллар инвестиция қажет екенін айтты. Оның үстіне 1,3 миллиард дереу құйылуы керек. Мұндай цифрлардың қайдан шыққанын және бұл сома кәсіпорын иесі Үндістандық инвесторға өтемақы бола ма, жоқ па, соны қаржы сарапшысы Расул Рысмамбетовпен талқылады.

ArcelorMittal күтімі дұрыс жасалуы керек

Халықаралық сотта тиісті тіркеусіз Миттал кәсіпорыннан қуылғанына шағымдана алады. Ол үшін мен (біз жаңа Қазақстан болғандықтан, бұдан 27 жыл бұрынғы Митталмен келісімге отырғандай емес) осы нақты түпнұсқа келісімді жариялауды ұсынар едім. Мысалы, Анатол Стати сияқты қателіктер жібере алмайсыз. Мысалы, Миттал бізден оған ақша төлеуді талап етсе, халықаралық соттардағы талап-арыздар арқылы біздің Ұлттық қорды тоқтата алады, – дейді Рысмамбетов.

Сарапшының пікірінше, ArcelorMittal-дың Қазақстаннан кетуін дұрыс ресімдеу үшін бастапқы мәміле қалай ресімделіп, онда қандай шарттар жазылғанын түсіну керек.

Рысмамбетовтың пікірінше, келісімде Қазақстанның кез келген талаптардан бас тартуы қарастырылған болуы мүмкін. Компанияның мемлекет білмейтін қарыздық міндеттемелері бар болып шығуы мүмкін. Жабдықтардың тозуы ресми есептердегіден жоғары болуы мүмкін. Бұған, айтпақшы, соңғы ірі жазатайым оқиғалар мен жұмысшылардың өлімі дәлел.

Ескі Қазақстанда көлеңкелі мәмілелердің нашар тәжірибесі болған, оны біз жылдар өткен соң ғана білетін боламыз. ArcelorMittal-мен 27 жыл бұрын жасалған алғашқы келісімшартты жариялау жақсы қадам болар еді. Инвестордың міндеттемесін, қанша инвестиция салуға міндетті екенін, салық жеңілдіктері бар-жоғын анықтайтын едік. ArcelorMittal өз пайдасының бір бөлігін Дубайға жіберді деп болжауға болады. Яғни, арзандатылған бағамен Дубайдағы сауда үйіне өнімдерін экспорттап, сол жерден нарықтық бағамен сатып, сол арқылы Қазақстанға салықты аз төлеген, – дейді Рысмамбетов.

Қолайсыз инвестордан қалай құтылуға болады?

Сарапшы кәсіпорынды мемлекеттің немесе басқа инвестордың балансына бермес бұрын толық тексеруден өткізу қажет деп есептейді: технологиялық, қаржылық, салықтық және т.б. Бұған Big-4 сияқты халықаралық ойыншыларды қатыстырған жөн, осылайша кейінірек Лакшми Митталды сотқа беруге тура келсе, күшті дәлелге ие боласыз.

Бұл 3 миллиард доллардың қайдан келгенін түсіну өте маңызды. Премьер-министр айтқандай, дереу инвестициялау керек 1,3 миллиард қайдан шықты? Менің болжауымша, 1,3 миллиард төлем сомасы. Осыдан екі ай бұрын президент басқа инвестор іздеу керектігін айтқанымен, осы екі айдың ішінде кәсіпорынды толық тексеру мүмкін болмады. Сондықтан бұл сома – 1,3 миллиард доллардың қайдан келгені белгісіз. Бұл Миттал кәсіпорынға жыл сайын миллиард инвестиция салған дегенді білдіре ме? Ал үкімет санаған осы 3 миллиард ше? Бұл Миттал үкіметке қалдыруы керек инвестиция ма? Жауаптан гөрі сұрақ көп, – дейді сарапшы.

Премьер-министр айтқан 1,3 миллиард доллар қазір қажет болса, әлеуетті инвестор болмаған кезде бұл ақшаны Ұлттық қордан алуға болады.

Мәселе мынада, егер қазір үкімет бұл активті Митталдан қате сатып алса және ертең сот процесі басталса, біз кімнен сұраймыз? Біздің елде әдетте премьер-министрлер де, министрлер де бұрын атқарған қызметтерінде жіберген қателері үшін жауап бермейді, ал қазір басқа қызметте жұмыс істейді, – деп есептейді Рысмамбетов.

Қазақстанға қандай инвестор керек?

Қарағандылық кәсіпорынның келесі иесін таңдағанда, ең алдымен, инвестордың рейтингіне назар аудару керек, дейді сарапшы. Қазақстанға апаттылық көрсеткіші ең төмен және технологиялық жағынан ең дамыған компания қажет. Инвестор өз қаражатын жауапкершілікпен салып, ескі құрал-жабдықты пайдаланбай, жаңа өнім енгізуі қажет.

Arasha.kz

ФОТО: дереккөз