Алматы облысының оңтүстік-шығысында, Қырғызстанмен шекаралас орналасқан Райымбек ауданы – табиғи ресурстарға бай, геосаяси тұрғыдан маңызды өңір. Ауыл шаруашылығына негізделген бұл аудан көп жылдар бойы әлеуметтік және экономикалық дамуы жағынан республикалық орта көрсеткіштен төмен деңгейде қалып отырған. Соңғы жылдары аудан көлемінде жол жөндеу, әлеуметтік инфрақұрылымды жақсарту, тұрғын үй салу және медициналық қызмет сапасын көтеру бағыттарында бірқатар жобалар қолға алынып келеді. Бұл мақалада сол жобалардың нақты нәтижелері мен тұрғындар өміріне ықпалын талдаймыз.

Жол мәселесі: құрылыс бар, сапа мен ауқым жеткілікті ме?

Райымбек ауданындағы автомобиль жолдарының ұзындығы – 590 шақырым. Оның ішінде:

         •        Республикалық маңызы бар жолдар – 66 км

         •        Облыстық жолдар – 240 км

         •        Аудандық жолдар – 284 км

2024 жылғы ресми дерекке сүйенсек, жақсы және қанағаттанарлық күйдегі жолдардың ұзындығы 145 шақырым – бұл жалпы жолдардың 51,4%-ы ғана. Бұл көрсеткіш өңірдің көлік инфрақұрылымындағы түйткілді тұстарын көрсетіп отыр.

Жоспарланған маңызды жобалардың бірі – «Кеген–Нарынқол» жолын күрделі жөндеу. Бұл жұмыстар 2025–2026 жылдарға белгіленген, жобаның құны – 7,5 млрд теңге, мердігер – «Нұрлы жол–7» ЖШС. Жоба ішкі туризм мен ауыларалық көлік қатынасын жақсартуға бағытталған.

Дегенмен, кей ауылдар арасындағы жолдар әлі де күрделі жағдайда. Ауыл тұрғындары арасында жедел жәрдемнің кешігуі, мектепке бару қиындықтары жиі қозғалады. Қаржыландыру жеткіліксіздігі мен мердігерлік жұмыстардың кешігуі – өзекті мәселелер қатарында.

Әлеуметтік инфрақұрылым: кешенді жаңғырту жұмыстары

Соңғы үш жылда аудан көлемінде спорт, мәдениет және әкімшілік ғимараттарының құрылысы жанданған. Құрылыс жұмыстары келесі жобалармен жүзеге асырылған:

Спорттық кешендер:

         •        Сарыбастау – 1,33 млрд теңге

         •        Қызылшекара – 750 млн теңге

         •        Сүмбе – 997 млн теңге

         •        Нарынқол – 1,1 млрд теңге

Бұл кешендердің әрқайсысының аумағы 1700–3500 шаршы метр шамасында. Олар ауыл жастарына бос уақытын тиімді өткізуге жағдай жасайды.

Өзге әлеуметтік нысандар:

         •        Сүмбе мен Жамбылда – мәдениет үйлері

         •        Нарынқолда – жастар орталығы, өрт сөндіру бекеті, әкімшілік ғимараттар, «Азаматтарға арналған үкімет» кеңсесі

         •        Шекара қызметкерлеріне арналған тұрғын үйлер мен ветеринарлық зертхана

Жалпы алғанда, бұл құрылыс жұмыстары ауылдардың инфрақұрылымын қалаға жақындатуға бағытталған. Дегенмен, әлеуметтік желілер мен қоғамдық пікірлерде кейбір нысандардың сапасына қатысты күмән мен сын айтылып жүр.

Тұрғын үймен қамтамасыз ету: ілгерілеу мен сұраныс арасындағы тепе-теңдік

Нарынқол ауылында соңғы жылдары бірнеше тұрғын үй жобасы жүзеге асырылды:

         •        2018 жылы – 20 жалгерлік үй (132 млн теңге)

         •        2020 жылы – 83 коммуналдық үй (1,66 млрд теңге)

         •        2024 жылы – тағы 20 үй (330 млн теңге)

Бұл үйлердің ауданы 70–100 шаршы метр аралығында. Тұрғындардың басым бөлігі бұл жобаларды оң бағалағанымен, үй алу кезегінің баяулығы, жалға алу шарттарының күрделілігі сияқты мәселелер жиі қозғалады. Тұрғындар тарапынан ақпараттық түсіндіру жұмыстарының жеткіліксіздігі де сынға алынып жүр.

Денсаулық сақтау: жаңа емхана және кадр тапшылығы

2023 жылы басталған ең ірі жобалардың бірі – Нарынқол ауылындағы 250 орындық емхана құрылысы. Жобаның құны – 4,1 млрд теңге, жалпы аумағы – 6650 шаршы метр. Емхана 2025 жылы пайдалануға беріледі деп жоспарланған.

Бұл жоба аймақ тұрғындарына заманауи медициналық қызмет көрсетуді мақсат етеді. Алайда, басқа ауылдардағы фельдшерлік бекеттер мен амбулаториялар жабдық жағынан жеткіліксіз, ал медициналық кадр тапшылығы әлі де өзекті.

Ресми есеп бойынша, ауданда 1000 тұрғынға 0,9 дәрігерден келеді. Бұл көрсеткіш республика бойынша орта деңгейден төмен.

Қаржыландыру және жобалардың орындалу тиімділігі

Аудандағы инфрақұрылымдық жобалардың жиынтық құны – миллиардтаған теңге. Бұл инвестициялар мемлекеттік бағдарламалар арқылы жүзеге асуда. Алайда:

         •        Қоғам тарапынан жобалардың тиімділігіне,

         •        Құрылыстың сапасына,

         •        Мерзімінің сақталуына байланысты сұрақтар жиі көтеріледі.

Мысалы, кейбір тұрғындар пайдалануға берілген нысандардың жұмыс істемей тұрғанын немесе аяқталмай қалған құрылыс алаңдарын атап көрсеткен. Әкімдік тарапынан мұндай мәселелердің уақытылы шешілетіні хабарланғанымен, қоғамдық бақылау мен есеп беру жүйесі ашық әрі қолжетімді болуы қажет.

Райымбек ауданы – әлеуеті жоғары, бірақ даму қарқыны әлі де толық тұрақталмаған аймақ. Соңғы жылдары жол, тұрғын үй, әлеуметтік және медициналық инфрақұрылымды жақсартуға бағытталған қадамдар жасалғанымен, бұл бастамаларға қатысты тұрғындар тарапынан түрлі пікірлер айтылып отыр. Мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде атқарылып жатқан жұмыстар жүйелі жалғасатын болса, ауданның әлеуметтік-экономикалық ахуалы жақсару ықтималдығы жоғары.

Алайда, бұл үшін:

         •        Қаржыландырудың әділеттілігі,

         •        Жобалардың сапасы мен орындалу мерзімі,

         •        Халықпен тұрақты байланыс,

         •        Жүйелі қоғамдық бақылау

сынды факторлар басты назарда болуы қажет.

Самал Асқар, Arasha.kz