Қуаңшылық жиі кездесетін Синьцзян өңірінде қытайлық ғалымдар жаңбыр шақыру бойынша жасанды тәжірибе өткізді. Олар дрондарды қолданып, небәрі 1 келі күміс йодиді ұнтағын пайдалану арқылы жауын-шашын көлемін 4%-ға арттырды — бұл шамамен 30 олимпиадалық бассейнге тең су мөлшері.
Күміс йодиді — бұлттардың «пісіп-жетілуіне» көмектесетін зат. Оның бөлшектері атмосфераға шашылады да, конденсация орталықтарына айналады: олардың айналасында ылғал жиналып, тамшылар түзіліп, жаңбыр жауа бастайды. Бұл технология «бұлттарды себу» деп аталады.
Зерттеуге сәйкес, 2023 жылғы 9 шілдеде екі дрон 5,5 шақырым биіктікке көтеріліп, Баянбулақ жайылымдары үстінен төрт рет ұшып өткен. Олар күміс йодидін түтін түрінде шашқан. Бұл үшін әрқайсысы 125 грамм заттан тұратын отқа төзімді өзектер қолданылған. Бір қарағанда, бұл өте аз мөлшер — ұнтақ тек бір термокесе толтыруға ғана жетер еді. Алайда нәтиже әсерлі болды.
Өлшеулер не көрсетті?
Жаңбыр тамшыларының диаметрі 7 есе ұлғайды (0,46 мм-ден 3,22 мм-ге дейін)
Бұлттардың жоғарғы шекарасының температурасы 10°C-қа төмендеді
Бұлттар биіктігі 3 км-ге артты
Спутниктік және жердегі бақылау нәтижелері бойынша, операция нәтижесінде 70 мың текше метрден астам жаңбыр жауған
Синьцзян — Қытайдағы ең қуаң аймақтардың бірі. Бұл өңірге Гоби мен Такла-Макан шөлдері кіреді, ал Тянь-Шань тауындағы еріп жатқан мұздықтар — 25 миллион адам тұратын аймақ үшін басты су көзі. Климаттың өзгеру жағдайында ылғал тапшылығын қалай толтыру керек деген мәселе жиі көтерілуде.
Қуантатын нәтижелерге қарамастан, ғалымдарды алаңдататын сұрақтар бар. Мысалы, бұлттарды себудің жауын-шашынға нақты қаншалықты әсер еткенін қалай дәл өлшеуге болады? Бұл араласу табиғи түрде жаңбыр жаууы мүмкін көршілес аймақтарға кедергі келтірмеді ме? Және бұл технологияны жылдық ауқымда қолдану қаншалықты тиімді?
Зерттеушілер сандық модельдеуді кеңейтіп, параметрлермен — уақыт, ұшу биіктігі, зат мөлшері — тәжірибе жасағысы келеді. Бұл процестің нақты жұмыс істеу механизмін түсінуге және болжамдардың дәлдігін арттыруға көмектеседі.
Қытай ауа райын өзгерту технологияларын бұрыннан дамытып келеді — смогпен күрестен бастап, мерекелер кезінде ауа райын басқаруға дейін. Елде ондаған жерүсті станциялары, спутниктер мен дрондар біріктірілген бірыңғай жүйе жұмыс істейді. Ұқсас тәжірибелер Сычуань мен Шанхай өңірлерінде де жүргізілуде.
