Астанадағы тарихи Қажымұқан Мұңайтпасов атындағы стадионның толықтай сүріліп, оның орнына жаңа жабық спорттық арена салынатыны белгілі болды. Бұл жаңалық елорда тұрғындары мен спортсүйер қауым арасында қызу талқылануда. Жаңа стадионның құрылыс бюджеті бастапқы сомадан айтарлықтай өзгерді, оның сыйымдылығы үш есеге азайды, ал бұрынғы табиғи шөпті алаң жасанды төсенішпен алмастырылатын болды.
Мемлекеттік сатып алу сайтындағы мәліметтер, әкімдіктің түсініктемелері мен бұған дейінгі жемқорлық жанжалдары көпшілікке бірқатар сұрақ туғызды: Жобаның нақты құны қанша? Неге стадионның сыйымдылығы күрт төмендеп кетті? Табиғи газоннан бас тартудың себебі қандай? Бұған дейінгі жемқорлық істерінің бұл құрылысқа қатысы бар ма?
Бюджет: 17 миллиард теңгеден 15,2 миллиардқа дейін және қайта 16,7 миллиардқа…
Алғашында әкімдік бұл жобаға 17 миллиард теңге бөлінгенін мәлімдеген болатын. Кейін мемлекеттік сатып алу сайтында құрылысқа бөлінген соңғы сома 15,2 миллиард теңге болып бекітілді. Бірақ arasha.kz журналисті Астана қаласының құрылыс басқармасынан жауап алғанда, олар жаңа стадионның нақты құны 16,7 миллиард теңге екенін айтты.
Құрылыс басқармасының түсіндіруінше, мемлекеттік сараптама бұл жобаның құнын 16,7 миллиард теңге деп бекіткен. Ал мемлекеттік сатып алу сайтында көрсетілген 15,2 миллиард теңгенің айырмашылығы қосылған құн салығы (ҚҚС) есебінен туындаған. Бірақ бастапқыда айтылған 17 миллиард теңгенің қайда кеткені белгісіз.
Бұл айырмашылықтар мен түсініксіз қаржылық өзгерістер қоғамда күмән тудырады. Себебі, Қазақстанда ірі мемлекеттік жобалардың айналасында жиі жемқорлық істері қозғалып, бөлінген қаражаттың қалай игерілгені көп жағдайда түсініксіз болып қалады.
Неге 12 250 орыннан 3598 орынға дейін қысқарды?
Қажымұқан Мұңайтпасов атындағы ескі стадион 12 250 көрерменге арналған еді. Жаңа арена салу жоспары жарияланғанда, оның сыйымдылығы 4500 орын болады деп хабарланған. Бірақ кейін бұл сан тағы өзгеріп, 3598 орын болып бекітілді.
Құрылыс басқармасы бұл өзгерісті стадионның жабық форматқа ауысуымен түсіндіріп отыр. Олардың айтуынша, жабық стадиондарда көрермендерге арналған қосымша аймақтар — вестибюльдер, гардеробтар, холлдар қарастырылуы тиіс. Сондай-ақ, стадион Қазақстан футбол федерациясы (ҚФФ) мен УЕФА талаптарына сәйкес салынатын болғандықтан, техникалық бөлмелердің үлесі ұлғайған.
Алайда, бұл шешім спорт жанкүйерлерінің наразылығын тудырды. Көпшілік Астана секілді миллион тұрғыны бар қалаға 3598 адамға ғана арналған стадион тым аз екенін айтып, оның болашақта халықаралық турнирлер өткізуге қаншалықты лайық болатынына күмәндануда.
Табиғи газон орнына – жасанды жабынды
Ескі стадион елордадағы табиғи шөппен жабылған жалғыз алаң еді. Көптеген футболшылар мен жаттықтырушылар мұндай газонның сапасы мен футболшылардың жарақат алу қаупін азайтудағы рөлін ерекше атап өтетін. Алайда, жаңа стадион табиғи емес, жасанды газонмен жабдықталатын болды.
Құрылыс басқармасы бұл шешімді «жабық стадиондарда жасанды газон қолдану – халықаралық стандарттарға сай» деп түсіндірді. Дегенмен, кәсіби футболшылар мұндай өзгеріске қарсылық білдіруде. Олардың айтуынша, жасанды газон:
— Жарақат алу қаупін арттырады
— Ойын сапасына кері әсер етеді
— Шынайы футбол алаңының талаптарына сай келмейді
Бұл шешімнен кейін спортсүйер қауым арасында «Жаңа стадион шынайы футбол алаңы ма, әлде коммерциялық спорт кешені ме?» деген сұрақ туындап отыр.
Жемқорлық дауы: жаңа стадион ескі схемалардың жалғасы ма?
Бұл құрылыс жобасы айналасындағы қаржылық күмәндер жемқорлық жанжалдарын еске түсірді. 2022 жылы Қазақстанның Антикоррупциялық агенттігі Қажымұқан Мұңайтпасов атындағы стадионды «апатты» деп тану үшін пара алынғанын хабарлады. Тергеу барысында бірнеше мемлекеттік қызметкердің жемқорлыққа қатысы бары анықталып, олар заңсыз ақша алғаны үшін сотталған.
Атап айтқанда, сотталғандар қатарында:
— Астана қаласының құрылыс басқармасының бұрынғы басшысы мен оның орынбасары
— Қаржы министрлігіне қарасты Ішкі мемлекеттік аудит комитетінің екі қызметкері
— Төтенше жағдайлар департаментінің лауазымды тұлғалары
— Екі жеке компания өкілдері (пара берушілер)
Осыған байланысты жаңа стадионның құрылысы да осыған ұқсас жемқорлық схемалармен жүзеге асып жатқан жоқ па? деген сұрақ туындайды.
Жаңа стадион – үміт ақтала ма, жоқ па?
Жаңа стадион құрылысы 2025 жылдың соңына дейін аяқталуы тиіс. Бірақ жоба басталмай жатып, оның айналасында қаржылық түсініспеушіліктер, құрылыс шешімдеріндегі даулы өзгерістер, табиғи газоннан бас тарту және бұрынғы жемқорлық істерінің көлеңкесі пайда болды.
Бұл жаңа спорттық арена Астананың футбол саласына серпін бере ме, әлде даулы құрылыс жобаларының бірі болып қала ма? – бұл сұраққа нақты жауап тек уақыт өте келе белгілі болмақ.
Самал Асқар
Фото: wikipedia.org
