Соңғы жылдары дамыған елдердің көбінде әйелдердің кеш ана атануы қалыпты жағдайға айналып отыр. Медицинада 35-49 жас аралығы кеш репродуктивтік жас деп есептеледі. Бұл жастағы жүктілік арнайы бақылауды қажет етеді, себебі қауіп-қатері жоғары санатқа кіреді, деп хабарлайды Arasha.kz.
Қазақстан қоғамдық даму институтының сарапшысы Бекзат Ермекбаеваның зерттеуінше, елімізде де аналардың жас көрсеткіші жыл сайын өсіп келеді. Ұлттық статистика бюросының деректеріне сүйенсек, алғаш рет босанған аналардың орташа жасы 2018 жылы – 28,7 жас, 2019 жылы – 28,9 жас, ал 2020 жылы – 29,2 жасқа жеткен. Мұндай өсімге бірқатар фактор әсер етеді: жоғары білім алу, мансап құру, материалдық жағдайды жақсарту, гормоналды контрацепцияның қолжетімділігі, өмір сүру ұзақтығының артуы және қоғамдағы әйел рөлінің өзгеруі.
2000-2021 жылдар аралығында елімізде 35 жастан асқан аналар саны айтарлықтай көбейген. Әсіресе 2019-2021 жылдар аралығында айқын өсім байқалады:
2019 жылы – 62 401 бала,
2020 жылы – 72 464 бала,
2021 жылы – 80 104 бала.
Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, 2022 жылы 35 жастан асқан әйелдер 78 442 нәресте дүниеге әкелген. Кеш ана атанғандардың ең көбі Алматы қаласында (9 545 әйел), одан кейін Алматы облысы (8 771) және Түркістан облысы (8 681).
Кеш жүктіліктің артықшылықтары мен қауіптері
Кеш ана атанудың жағымды жақтары:
Ана өзін-өзі тану, бала тәрбиесіне жауапкершілікпен қарау деңгейі жоғары;
Тәжірибесі мол, сабырлы, саналы тәрбие бере алады;
Материалдық жағдайы тұрақты болады;
Жаһандық көзқарасы кең, балаға жан-жақты қолдау көрсете алады.
Ал қауіптеріне:
Жүктілік пен босану кезіндегі асқынулардың қаупі жоғары;
Созылмалы аурулардың өршу мүмкіндігі артатыны;
Нәрестеде генетикалық немесе басқа да аурулардың туындау ықтималдығы;
Жүктіліктің соңғы кезеңдерінде түсік қаупінің артуы жатады.
Жүктілікті жоспарлау – дені сау баланың кепілі
Баланың денсаулығы анасының жүктілікке қаншалықты дайын екеніне тікелей байланысты. Дұрыс тамақтану, күн тәртібі, алдын ала медициналық тексерулер, эмоционалды тұрақтылық – маңызды факторлар.
Қазақстан қоғамдық даму институты жүргізген «Қазақстандық отбасылар–2022» зерттеуінде респонденттердің:
73,5% – «бала тууды жоспарлау қажет» деп есептеген;
15,2% – жоспарлаудың қажеті жоқ деген;
11,3% – нақты жауап бере алмаған.
Зерттеуге 17 өңірден 1 200 адам қатысқан.
2023 жылы жүргізілген «Кеш ана болу» зерттеуінің нәтижелері бойынша:
Әйелдердің 23,9% жүктілікті жоспарлап, медициналық тексеруден өтеді;
17,9% — ол жайлы білмейді;
13,5% — тек алғашқы жүктілікті жоспарлаған;
11,5% — алдағы уақытта жоспарлауды ойлайды.
Зерттеу нәтижелері кеш бала сүйген отбасылардың балаларына ерекше ықыласпен қарап, еркіндік беруге тырысатынын, балада қабілет пен зияткерлік белсенділік жиі байқалатынын көрсетті.
Әлемдік тәжірибе не дейді?
Ресей
Зерттеуші Н.В. Сульдяйкина кеш ана болуды төрт типке бөледі:
Прагматикалық әйелдер – жоғары білімді, алдымен материалдық жағдайын түзеп алып, кейін бала сүюді қалайды.
Дәстүршілдер – алғашқы баланы 22 жаста туу керек деп есептейді.
Қоғам пікіріне тәуелділер – 30 жасқа дейін босану қажет деп санайды.
Конформистер – қоғамдағы тенденцияларды басшылыққа алады.
АҚШ
Қызығы, 20 жасқа дейін ана болған әйелдердің көбі қайта таңдау мүмкіндігі болса, сол жаста босанбас едім деген. Ал 35 жастан кейін босанғандар өз шешіміне риза екенін айтқан.
Еуропа
Еуроодақта алғашқы баласын өмірге әкелетін аналардың орташа жасы өсіп келеді:
Италия – 31,4 жас
Испания – 31,2 жас
Германия – 30,2 жас
Болгария – 26,4 жас
Румыния – 27,1 жас
Словакия – 27,2 жас
Қорытынды
Кеш ана болу – қазіргі қоғамдағы жаңа үрдіс. Бұл тек биологиялық факторға емес, әйелдің өмірлік жоспарына, қаржылық тұрақтылығына, кәсіби дамуына және моральдық дайындығына байланысты. Медицина дамыған заманда кез келген жаста дені сау бала сүйю мүмкіндігі артып келеді. Бірақ ең бастысы – ана мен баланың денсаулығына ерекше мән беру.
