
Қазақстанда құрылыс секторы экономиканың ең маңызды бағыттарының бірі болып табылады. Тұрғын үй нарығындағы баға өзгерістері халықтың әлеуметтік жағдайына тікелей әсер етеді. Соңғы уақытта қосылған құн салығының (ҚҚС) 20%-ға дейін көтерілуі құрылыс саласындағы компаниялардың қаржылық жүктемесін арттырып, жылжымайтын мүлік бағасының өсуіне алып келуі мүмкін деген алаңдаушылықтар туындап отыр. Осыған байланысты құрылыс компаниялары ҚҚС-ты төлеудің орнына жаңа инфрақұрылымдық алым енгізуді ұсынуда. Бұл өзгеріс құрылыс саласы мен тұрғын үй нарығына қандай әсер етеді? Осы мақалада бұл мәселені жан-жақты қарастырамыз.
Қосылған құн салығы және оның құрылыс саласына әсері
ҚҚС дегеніміз не?
Қосылған құн салығы – мемлекетке төленетін жанама салық түрі. Қазақстанда оның стандартты мөлшерлемесі 12% болса, соңғы реформалар аясында оны 20%-ға дейін көтеру ұсынылуда.
Құрылыс саласындағы ҚҚС-тың рөлі
Құрылыс саласында ҚҚС – маңызды қаржылық факторлардың бірі. Бұл салық материалдарды сатып алу, құрылыс қызметтерін көрсету және дайын тұрғын үйлерді өткізу кезінде қолданылады. Егер ҚҚС ставкасы өссе, онда:
Тұрғын үйдің өзіндік құны артады, өйткені құрылыс материалдары мен қызметтерге кететін шығындар көбейеді.
Түпкілікті сатып алушы үшін баға өседі, яғни халық үшін пәтерлер қымбаттайды.
Құрылыс компанияларының шығындары ұлғаяды, бұл олардың рентабельділігін төмендетеді.
Осы себепті құрылыс компаниялары ҚҚС ставкасын төмендетуді немесе оны мүлдем алып тастауды ұсынуда.
Құрылыс компанияларының ұсынысы: ҚҚС-тың орнына инфрақұрылымдық алым
Қазіргі уақытта ірі құрылыс компаниялары ҚҚС-ты 0%-ға түсіріп, оның орнына әрбір салынған тұрғын үйдің 1 шаршы метріне 40-60 доллар мөлшерінде инфрақұрылымдық алым енгізуді ұсынып отыр.
Бұл жүйенің артықшылықтары:
1) Есептеу жүйесі қарапайым – әрбір тұрғын үйдің шаршы метріне бекітілген нақты төлем енгізіледі.
2) Пәтер бағасының қымбаттауына әсер етпейді, өйткені салық ауыртпалығы төмендейді.
3) Бюджетке қосымша түсім түседі, өйткені құрылыс көлемі ұлғайған сайын төленетін алым да көбейеді.
4) Құрылыс нарығы тұрақталады, өйткені ҚҚС-ты төлеуден босату инвестиция тартуды жеңілдетеді.
Бұл жүйе қазір Қазақстан Үкіметінде қарастырылуда және тиісті заңнамалық өзгерістер енгізу жоспарда бар.
Сарапшылар не дейді?
Құрылыс саласындағы экономистердің пікірінше, ҚҚС-ты алып тастау және инфрақұрылымдық алым енгізу – оңтайлы шешім болуы мүмкін. Бауыржан Искаковтың айтуынша, ҚҚС-тың көтерілуі бірінші және екінші деңгейдегі тұрғын үйлердің бағасының өсуіне әкеледі, ал бұл үлкен әлеуметтік мәселеге айналуы мүмкін.
Осы тұрғыдан алғанда, инфрақұрылымдық алым енгізу тұрғын үйдің өзіндік құнына қатты әсер етпейді, себебі құрылыс компаниялары бұрынғыдай салық төлемейді, ал тұрғын үй бағасы да күрт өспейді.
Дегенмен, кейбір сарапшылар бұл ұсынысты сынға алып отыр. Олар инфрақұрылымдық алымның ұзақ мерзімді әсерін мұқият зерттеу қажет екенін ескертеді. Егер дұрыс реттелмесе, бұл жүйе салықтық түсімдерді азайтып, мемлекет кірісін төмендетуі мүмкін.
Халық үшін бұл өзгерістің пайдасы қандай?
1) Тұрғын үй бағасы күрт қымбаттамайды
2) Құрылыс қарқыны сақталады, жаңа пәтерлердің саны азаймайды
3) Қарапайым халыққа баспана қолжетімді болып қалады
Жаңа жүйе қабылданса, бұл тұрғын үй нарығына оң әсер етуі мүмкін. Алайда, бұл жүйені дұрыс енгізу маңызды, өйткені инфрақұрылымдық алым дұрыс реттелмесе, тұрғын үй бағасына қосымша жүктеме түсуі мүмкін.
Қазақстандағы құрылыс саласында ҚҚС-ты 20%-ға көтеру мәселесі үлкен пікірталас тудырды. Ірі құрылыс компаниялары бұл салықтан бас тартып, оның орнына инфрақұрылымдық алым енгізуді ұсынып отыр. Бұл шешімнің басты мақсаты – тұрғын үй нарығын тұрақтандыру, бағаның өсуін тежеу және құрылыс саласының дамуына қолдау көрсету.
Болашақта бұл жүйенің қаншалықты тиімді болатыны үкіметтің қабылдайтын шешімдеріне байланысты. Егер инфрақұрылымдық алым тиімді реттелсе, бұл өзгеріс тұрғын үй нарығына оң әсер етуі мүмкін. Бірақ, оны енгізу барысында салықтық түсімдердің төмендеу қаупін және экономикалық әсерін жан-жақты зерттеу қажет.
Бүгінгі таңда бұл ұсынысты Қазақстанның экономика министрлігі мен тиісті ведомстволар талқылауда. Алдағы уақыттарда заңнамалық өзгерістер қабылданса, бұл құрылыс нарығына үлкен өзгерістер әкелуі мүмкін.
-
07.02.2025
-
07.02.2025
-
07.02.2025
-
07.02.2025
-
07.02.2025
-
07.02.2025
-
07.02.2025
-
07.02.2025
-
07.02.2025